Bilans - co to jest i jak działa
Co to jest bilans?
Bilans - z łaciny bilanx, czyli waga - to zestawienie aktywów i pasywów jednostki, które sporządza się na początek (bilans otwarcia) i koniec (bilans zamknięcia) okresu sprawozdawczego w organizacjach, spółkach i firmach prowadzących pełną rachunkowość. Bilans stanowi obowiązkowy element sprawozdania finansowego. Przedstawia on składniki majątkowe przedsiębiorstwa i źródła ich finansowania w określonym momencie, czyli aktywa i pasywa firmy. Jest więc zestawieniem o charakterze statycznym. Celem sporządzania bilansu jest informacja o zasobach kontrolowanych przez jednostkę i sposobach ich pozyskiwania.
Bilans najczęściej jest przedstawiany w formie tabeli, w której po lewej stronie przedstawione są aktywa (majątek przedsiębiorstwa), a po prawej pasywa (źródła finansowania majątku). Bilans można więc określić jako przedstawienie tego, co dana jednostka posiada oraz środki, które zostały wykorzystane, aby środki te pozyskać.
Bilans odznacza się następującymi cechami:
- zupełność - oznacza, że bilans obejmuje dane dotyczące zdarzeń gospodarczych, które wystąpiły w danym okresie;
- rzetelność - oznacza przedstawienie składników firmy zgodnie ze stanem rzeczywistym;
- sprawdzalność - oznacza możliwość porównania pozycji bilansu ze źródłami, z których pochodzą pod względem kompletności i poprawności;
- ciągłość - oznacza, że bilans zamknięcia jednego okresu jest bilansem otwarcia następnego okresu;
- przejrzystość - jest zachowana, gdy bilans ma odpowiednią formę prezentacji, jest pogrupowany według treści ekonomicznej, a ich ujęcie pozwala na orientację sytuacji finansowej firmy i analizę stanu środków.
Kiedy należy sporządzić bilans?
Bilans sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych albo na inny dzień bilansowy. Z kolei księgi rachunkowe zamykane są na dzień:
- kończący rok obrotowy,
- zakończenia działalności jednostki, w tym również sprzedaży, zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego,
- poprzedzający zmianę formy prawnej działalności,
- połączenia związanego z przejęciem jednostki przez inną jednostkę (na dzień wpisu tego połączenia do rejestru),
- poprzedzający dzień podziału lub połączenia jednostek, jeżeli w wyniku podziału lub połączenia powstaje nowa jednostka (dzień poprzedzający dzień wpisu do rejestru połączenia lub podziału),
- poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub ogłoszenia upadłości.
Rok obrotowy to rok kalendarzowy lub okres trwający 12 miesięcy kalendarzowych. Rok obrotowy lub jego zmiany określa statut lub umowa, na podstawie której zostało utworzone przedsiębiorstwa. W przypadku, gdy firma rozpoczyna działalność w drugiej połowie przyjętego roku obrotowego, księgi rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres można połączyć z dokumentami za rok następny.
Układ bilansu
Aby bilans był prawidłowo sporządzony, musi spełniać następujące wymogi formalne:
- musi zawierać oznaczenie podmiotu, dla którego bilans jest sporządzany
- należy wskazać datę, czyli dzień bilansowy, na który sporządzany jest bilans
- w bilansie trzeba też oznaczyć jednostkę, w jakiej wyrażone zostają dane liczbowe w nim zawarte
- aby bilans był przejrzysty i czysty, należy wyszczególnić nazwy i wartości grup aktywów i pasywów
- na koniec należy wykazać sumy ogólne aktywów i pasywów, które muszą być równe
- bilans musi być podpisany przez osobę prowadzącą księgi rachunkowe oraz kierownika jednostki
Bilans składa się z elementów określonych ściśle w ustawie o rachunkowości, ale zasady tworzenia bilansu określają również międzynarodowe standardy sprawozdawczości finansowego (MSSF).
Bilans powinien zawierać informacje w zakresie ustalonym:
- dla jednostek innych niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji,
- dla banków,
- dla zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji,
- dla jednostek mikro sporządzających uproszczony bilans,
- dla jednostek małych sporządzających uproszczony bilans,
- dla jednostek niebędących jednostkami sektora finansów publicznych i niedziałających w celu osiągnięcia zysku.
Dla przykładu, przedstawiamy wzór bilansu dla małej jednostki:
| Aktywa | Pasywa | ||
|---|---|---|---|
| A. | Aktywa trwałe | A. | Kapitał (fundusz własny) |
| I. | Wartości niematerialne i prawne | I. | Kapitał (fundusz) podstawowy |
| II. | Rzeczowe aktywa trwałe, w tym:
- środki trwałe |
II. | Kapitał (fundusz) zapasowy, w tym:
- nadwyżka wartości sprzedaży (wartości emisyjnej) nad wartością nominalną udziałów (akcji) |
| III. | Należności długoterminowe | III. | Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, w tym z tytułu aktualizacji wartości godziwej |
| IV. | Inwestycje długoterminowe, w tym:
- nieruchomości |
IV. | Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe |
| V. | Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe | V. | Zysk (strata) z lat ubiegłych |
| VI. | Zysk (strata) netto | ||
| VII. | Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna) | ||
| B. | Aktywa obrotowe | B. | Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania |
| I. | Zapasy | I. | Rezerwy na zobowiązania, w tym rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne |
| II. | Należności krótkoterminowe, w tym z tytułu dostaw i usług do 12 miesięcy oraz powyżej 12 miesięcy | II. | Zobowiązania długoterminowe, w tym z tytułu kredytów i pożyczek |
| III. | Inwestycje krótkoterminowe, w tym krótkoterminowe aktywa finansowe, w tym środki pieniężne w kasie i na rachunkach | III. | Zobowiązania krótkoterminowe, w tym:
- z tytułu kredytów i pożyczek |
| IV. | Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe | IV. | Rozliczenia międzyokresowe |
| C. | Należne wpłaty na kapitał (fundusz) podstawowy | ||
| D. | Udziały (akcje) własne | ||
| Aktywa razem | Pasywa razem | ||
Bilans podzielony jest więc na składniki o zbliżonej treści ekonomicznej, wyceniane w tej samej walucie - zazwyczaj tej, która obowiązuje w kraju, w którym znajduje się siedziba przedsiębiorstwa. Po stronie aktywów znajdują się aktywa trwałe i aktywa bieżące. Natomiast po stronie pasywów znajdują się zobowiązania bieżące, zobowiązania długoterminowe oraz kapitały własne. Bilans musi więc być zestawieniem zrównoważonym, to znaczy sumy aktywów i pasywów muszą być równe. Równość po obu stronach bilansu jest jego zasadniczą cechą, która nazywana jest „równowagą bilansową”.
Reguły bilansowe
Reguły bilansowe to wskaźniki, które pokazują stopień pokrycia aktywów trwałych kapitałami. Do reguł takich należą:
- złota reguła bilansowa,
- srebrna reguła bilansowa.
Złota reguła bilansowa jest zachowana wtedy, gdy aktywa stałe są w pełni pokryte kapitałem własnym. Zgodnie z tą regułą wszystkie aktywa stałe powinny być sfinansowane z własnego kapitału ze względu na to, że ta część majątku jest stale związana z przedsiębiorstwem, przez co ich zamiana na gotówkę ma niskie tempo. Dlatego też powinna być sfinansowana stabilnym kapitałem.
Z kolei srebrna reguła bilansowa zostaje zachowana, gdy poziom kapitałów stałych jest równy lub wyższy niż aktywa stałe. Im wyższy jest udział kapitałów własnych w kapitałach stałych, tym przedsiębiorstwo ma większą swobodę i niezależność finansową.
Analiza bilansu
Analiza bilansu pozwala na określenie stanu faktycznego danego przedsiębiorstwa, który określony jest w postacie liczb bilansowych. Dzięki analizie możliwe jest uzyskanie informacji o płynności finansowej i dokonanych inwestycjach w przedsiębiorstwach.
Analizy bilansu dokonuje się na podstawie następujących wskaźników:
- struktura majątku
- inwestycje
- finansowanie
- stopień płynności
- rentowność
Biorąc pod uwagę te wskaźniki, analizy bilansu dokonuje się:
- poziomo - przez badanie sumy bilansowej oraz ważniejszych pozycji aktywów i bilansu. Badanie bilansu pod tym kątem pozwala na ustalenie kierunków rozwoju przedsiębiorstwa oraz stopnia wzrostu kapitału finansujących ten rozwój
- pionowo - przez badanie struktury aktywów i pasywów oraz wewnętrznej struktury wybranych pozycji bilansowych. Badanie pod tym kątem dostarcza informacji o sposobie zaangażowania kapitałów przedsiębiorstwa oraz źródła ich pochodzenia
- pionowo-pozioma - przez łączne badanie struktury aktywów i pasywów i ich powiązań między sobą
Oceń ten artykuł:
