Akcyza - co to jest i jak działa?

Ostatnia aktualizacja: 2020-10-02  |  Średni czas czytania: 04:37
Każdy z nas na pewno nie raz słyszał słowo „akcyza”. Niewiele jednak osób zdaje sobie sprawę z tego, czym ona właściwie jest. Akcyza to podatek pośredni, który wliczany jest w cenę niektórych towarów. Co to jest i jak działa akcyza? Dowiesz się tego czytając dalej ten artykuł.
Akcyza - co to jest i jak działa?

Co to jest akcyza?

Podatek akcyzowy, czyli akcyza to podatek pośredni regulowany ustawą z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym. Wskazana ustawa określa:

  • opodatkowanie podatkiem akcyzowym wyrobów akcyzowych oraz samochodów osobowych
  • organizację obrotu wyrobami akcyzowymi
  • oznaczenie znakami akcyzy

Wyrobami akcyzowymi w rozumieniu ustawy o podatku akcyzowym są:

  • wyroby energetyczne,
  • energia elektryczna,
  • napoje alkoholowe,
  • wyroby tytoniowe,
  • susz tytoniowy,
  • płyn do papierosów elektronicznych
  • wyroby nowatorskie.

Do oznaczania wyrobów akcyzowych służą znaki akcyzy. Są to znaki, określone przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, służące do oznaczania wyrobów akcyzowych, które podlegają obowiązkowi takiemu oznaczenia, obejmujące:

  • podatkowe znaki akcyzy, które są potwierdzeniem wpłaty kwoty stanowiącej wartość podatkowych znaków akcyzy
  • legalizacyjne znaki akcyzy, które są potwierdzeniem prawa podmiotu obowiązanego do oznaczania wyrobów akcyzowych znakami akcyzy, do przeznaczania tych wyrobów do sprzedaży

Akcyza jest podatkiem pośrednim. Oznacza to, że nie jest ona płacona bezpośrednio w urzędzie skarbowym, tylko przy zakupie towaru, który jest tym podatkiem objęty. Podatek akcyzowy jest wliczany w cenę towaru.

Kto płaci podatek akcyzowy?

"Podatek akcyzowy płaci osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która dokonuje czynności podlegających opodatkowaniu akcyzą, a także osoba, wobec której zaistniał stan faktyczny podlegający takiemu opodatkowaniu".

Ustawa o podatku akcyzowym wymienia, kto w szczególności zalicza się do grupy podmiotowej akcyzy. Należą do nich podmioty:

  • nabywające lub posiadające wyroby akcyzowe znajdujące się poza procedurą zwieszenia poboru akcyzy
  • będące nabywcą końcowym zużywającym energię elektryczną
  • będące nabywcą lub posiadaczem suszy tytoniowego niebędący podmiotem prowadzącym skład podatkowy, pośredniczącym podmiotem tytoniowym, grupą producentów lub rolnikiem, który wyprodukował susz tytoniowy
  • u których powstają ubytki wyrobów akcyzowych lub doszło do całkowitego zniszczenia wyrobów akcyzowych
  • będące przedstawicielami podatkowymi
  • będące zarejestrowanymi odbiorcami, z wyłączeniem zarejestrowanego odbiorcy posiadającego zezwolenie na jednorazowe nabycie wyrobów akcyzowych jako zarejestrowany odbiorca
  • będące zarejestrowanymi wysyłającymi, jeżeli wysyła z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy wyroby akcyzowe z miejsca importu
  • dokonujące użycia lub sprzedaży wyrobów węglowych, które uzyskał w drodze czynu zabronionego pod groźbą kary
  • będące pośredniczącym podmiotem tytoniowym zużywającym susz tytoniowy
  • będące podmiotem prowadzącym skład podatkowy zużywającym susz tytoniowy do innych celów niż produkcja wyrobów tytoniowych lub wyrobów nowatorskich
  • będące pośredniczącym podmiotem węglowym używającym wyrobów węglowych
  • będące finalnym nabywcą węglowym
  • będące finalnym nabywcą gazowym
  • będące przedsiębiorstwem w spadku

Podatnikiem podatku akcyzowego jest również podmiot niebędący importerem, jeżeli ciąży na nim obowiązek uiszczenia cła.

Przedmiot opodatkowania, czyli od czego płaci się akcyzę?

Wiesz już kto jest podatnikiem podatku akcyzowego. Czas dowiedzieć się, co podlega opodatkowaniu akcyzą. Zgodnie z ustawą o podatku akcyzowym, przedmiotem opodatkowania akcyzą jest:

  • produkcja wyrobów akcyzowych
  • wprowadzenie wyrobów akcyzowych do składu podatkowego
  • import wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem importu wyrobów akcyzowych wysłanych następnie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy z miejsca importu przez zarejestrowanego wysyłającego niebędącego importerem tych wyrobów
  • nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych - z wyłączeniem nabycia wewnątrzwspólnotowego dokonywanego do składu podatkowego
  • nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych objętych stawką akcyzy inną niż stawka zerowa, dokonywane do składu podatkowego, w celu objęcia ich procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli wprowadzenie tych wyrobów do składu podatkowego nie nastąpiło
  • wyprowadzenie ze składu podatkowego, poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, wyrobów akcyzowych niebędących własnością podmiotu prowadzącego ten skład podatkowy
  • wysłanie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy importowanych wyrobów akcyzowych z miejsca importu przez zarejestrowanego wysyłającego niebędącego importerem tych wyrobów
  • użycie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczanie albo określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich użycie było niezgodne z przeznaczeniem uprawniającym do zwolnienia od akcyzy albo zastosowania tej stawki akcyzy lub nastąpiło bez zachowania warunków uprawniających do zwolnienia od akcyzy albo zastosowania tej stawki akcyzy
  • dostarczenie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, jeżeli odbyło się ono bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania zwolnienia od akcyzy
  • sprzedaż wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, objętych określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich sprzedaż odbyła się bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania tej stawki akcyzy
  • nabycie lub posiadanie wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od tych warunków nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości
  • ubytki wyrobów akcyzowych lub całkowite zniszczenie wyrobów akcyzowych
  • zużycie wyrobów akcyzowych i napojów alkoholowych
  • sprzedaż lub oferowanie na sprzedaż papierosów lub tytoniu do palenia poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy
  • w przypadku energii elektrycznej - nabycie, sprzedaż, zużycie i import energii elektrycznej
  • w przypadku wyrobów węglowych - sprzedaż, nabycie, dostawa, import, eksport i użycie wyrobów węglowych

Zakres przedmiotowy akcyzy od samochodów osobowych obejmuje zarówno czynności związane z obrotem towarowym z zagranicą, jak i dokonywane w kraju, odnoszące się do samochodu osobowego. Przedmiotem podatku akcyzowego są: import, nabycie wewnątrzwspólnotowe lub sprzedaż takiego samochodu w obrocie wewnątrzkrajowym.

Podstawa opodatkowania podatkiem akcyzowym

Podstawa opodatkowania akcyzy od wyrobów akcyzowych jest opisana za pomocą ilości (liczby) wyrobów akcyzowych. Ustawa o podatku akcyzowym zawiera szczegółowe wyliczenie podstaw opodatkowania poszczególnych grup wyrobów akcyzowych, a także warunki techniczne ich ustalania. Przykładowo:

  • w grupie wyrobów energetycznych jednostką podstawy opodatkowania może być litr gotowego wyrobu energetycznego lub jego kilogram, bądź gigadżul wartości opałowej,
  • podstawa opodatkowania energii elektrycznej jest wyrażona w megawatogodzinach,
  • napoje alkoholowe są opodatkowane w stosunku do ich liczby hektolitrów,
  • podstawa opodatkowania suszu tytoniowego to jego ilość wyrażona w kilogramach.

Natomiast wartość ujęta w podstawie opodatkowania samochodów osobowych może mieć różną postać w zależności od rodzaju opodatkowanej czynności:

  • podstawa opodatkowania samochodów importowanych to zazwyczaj wartość celna powiększona o należne cło
  • przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu samochodu opodatkowana jest w zasadzie kwota, jaką jest obowiązany zapłacić podatnik z tego tytułu
  • gdy podatnik występujący z wnioskiem o zarejestrowanie samochodu osobowego nie jest jego właścicielem, podstawę do obliczenia akcyzy stanowi średnia wartość rynkowa netto, czyli ceny samochodów osobowych tej samej marki, modelu, rocznika z uwzględnieniem możliwego do ustalenia tego samego wyposażenia i stanu technicznego

Stawki podatku akcyzowego

Stawki podatku akcyzowego mają formę kwotową lub procentową. Stawki kwotowe są dla akcyzy stawkami bardziej typowymi, ponieważ powiązane są one z liczbową konkretyzacją przedmiotu podatku akcyzowego w jego podstawie - określają kwotę podatku jaka przypada na jednostkę podstawy opodatkowania, czyli ilość wyrobów akcyzowych.

Stawki procentowe są stosowane natomiast przy opodatkowaniu samochodów osobowych. Stawka ta jest zróżnicowana w zależności od pojemności silnika samochodu:

  • 3,1% - dla samochodu o pojemności silnika do 2000 cm3
  • 18,6% - dla samochodu o pojemności silnika powyżej 2000 cm3

Stawki procentowe mają wyjątkowo zastosowanie do obliczenia akcyzy od maksymalnej ceny detalicznej wydrukowanej na opakowaniu jednostronnym papierosów lub tytoniu do palenia.

Do obliczenia akcyzy mają zastosowanie również stawki zmodyfikowane, czyli połączone stawki procentowe i kwotowe. Stawka zmodyfikowana dotyczy wyłącznie podatku akcyzowego od papierosów i tytoniu do palenia.

Rozliczanie podatku akcyzowego

Podatek akcyzowy może być obliczany przez:

  • podatnika
  • płatnika
  • organ podatkowy

Samoobliczanie podatku akcyzowego jest podstawowym sposobem na obliczanie akcyzy. To podatnik deklaruje kwotę należności podatkowej do zapłaty. Deklarację należy sporządzić do 25 dnia miesiąca następującego po rozliczanym miesiącu. Dotyczy to akcyzy zarówno od wyrobów akcyzowych, jak i od samochodów osobowych. Niekiedy podatnik jest zobowiązany do złożenia deklaracji uproszczonej zawierającej mniej danych niż deklaracja pełna. Wyjątkowo importerzy wyrobów akcyzowych nie składają deklaracji podatkowych, lecz deklarują podatek do zapłaty w zgłoszeniu celnym. Naczelnik urzędu celnego wydaje decyzję określającą prawidłową kwotę akcyzy, jeżeli udowodni, że podatnik błędnie obliczył jej wysokość. Wymiar podatku akcyzowego może być także połączony z obliczeniem należności celnych przywozowych w jednej decyzji.

Organ egzekucyjny jako płatnik podatku akcyzowego dokonuje jego obliczenia. Następnie podatek pobrany od płatnika jest wpłacany w terminie do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu dokonania egzekucyjnej sprzedaży - na przykład samochodu osobowego. W tym samym terminie komornik sądowy lub inny organ egzekucyjny składa deklarację o wysokości pobranej i wpłaconej akcyzie.

Zapłata podatku akcyzowego zasadniczo odbywa się w trybie bezpośrednim, wyjątkowo zaś w rozliczeniu uczestniczy płatnik. Podstawowym trybem jest płatność okresowa.

Oceń ten artykuł:


Zobacz także artykuły podobne:

Przydatne linki: