Co to jest osobowość prawna?
Osobowość prawna - czym jest?
Osobowość prawna to pojęcie, które nie jest prawnie definiowane. Osobowość prawna jest określana jako zdolność osób prawnych do bycia podmiotem praw i obowiązków, a także dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych. Osobowość prawna jest ściśle związana z osobami prawnymi, ponieważ bez niej osoba prawna nie mogłaby istnieć. Osoby prawne co do zasady uzyskują osobowość prawną z chwilą wpisania ich do właściwego rejestru. Jest to więc istotna cecha osoby prawnej, bowiem nie będzie osobą prawną jednostka organizacyjna, której ustawodawca nie przyznał osobowości prawnej.
Do innych cech charakterystycznych dla osoby prawnej należą:
- posiadanie majątku - do funkcjonowania osoby prawnej niezbędne jest dysponowanie własnym majątkiem. Wynika to z przeważającej większości stosunków cywilnoprawnych o charakterze majątkowym. Zatem uczestniczenie w takich stosunkach bez własnego majątku byłoby niemożliwe. Oprócz tego, zazwyczaj działalność osób prawnych nakierowana jest na osiągnięcie pewnego celu, co również wymaga podstawy majątkowej
- struktura organizacyjna - osoba prawna aby mogła prawidłowo funkcjonować, musi posiadać określoną strukturę. Osobę prawną tworzą bowiem ludzie, którzy muszą być w jakiś sposób zorganizowani
- organy - są elementami struktury organizacyjnej osoby prawnej. Każdy organ ma swoje kompetencje i to przez nie osoba prawna może podejmować prawne czynności
Powstanie i ustanie osoby prawnej
Powstanie i ustanie osoby prawnej jest różnie regulowane przez prawo, w zależności od tego jaka osoba prawna ma powstać, a następnie zakończyć swój byt.
Powstanie osoby prawnej może nastąpić poprzez:
- akt organu państwa - w ten sposób osoba prawna powstaje przez wydanie aktu władzy państwowej, na przykład poprzez wydanie ustawy, w drodze rozporządzenia albo w drodze decyzji administracyjnej
- koncesję - powstanie osoby prawnej w tym systemie obywa się z inicjatywy społecznej (założycieli). W tym przypadku jednak, konieczne jest również uzyskanie stosownego zezwolenia władzy państwowej (koncesji)
- normatywnie - ustawa określa pewne przesłanki, których spełnienie jest niezbędne do stworzenia osoby prawnej. Zarówno inicjatywa, jak i decyzja o powstaniu osoby prawnej należy tutaj do jej założycieli. Jednak państwo zwykle zastrzega sobie możliwość kontroli, czy rzeczywiście przesłanki te zostały spełnione. Kontrola realizowana jest zwykle w toku postępowania rejestrowego, ponieważ powstanie osoby prawnej uzależnione jest od uzyskania wpisu w odpowiednim rejestrze, którego można dokonać, gdy spełnia on wymagania przewidziane prawem.
Uzyskanie osobowości prawnej przez powstającą jednostkę organizacyjną zależy, co do zasady, od ujawnienia jej we właściwym rejestrze. Obecnie największe znaczenie ma Krajowy Rejestr Sądowy, który składa się z:
- rejestru przedsiębiorców
- rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej
- rejestru dłużników niewypłacalnych
W rejestrze przedsiębiorców ujawnia się między innymi: spółki handlowe, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, jednostki badawczo-rozwojowe, przedsiębiorstwa zagraniczne, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, inne osoby prawne prowadzące działalność gospodarczą, oddziały przedsiębiorców zagranicznych działające na terytorium RP, główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń.
Ustanie osoby prawnej również podlega określonym procedurom. Rozwiązanie osoby prawnej może nastąpić na przykład w wyniku likwidacji, po zakończeniu której osoba prawna zostaje wykreślona z rejestru. Wówczas traci ona osobowość prawną i faktycznie przestaje istnieć w obrocie prawnym.
Zdolność prawna osoby prawnej
Z chwilą uzyskania osobowości prawnej jednostka organizacyjna nabywa zdolność prawną. Zdolność prawna osoby prawnej to możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków w stosunkach cywilnoprawnych. Zdolność ta zostaje nabyta z chwilą uzyskania osobowości prawnej, a więc zasadniczo z chwilą wpisania do odpowiedniego rejestru.
Zdolność prawna osoby prawnej jest z reguły zdolnością ograniczoną. Ograniczenia te wynikają z:
- faktu, że jest to jednostka organizacyjna, a nie człowiek - osoba prawna nie może bowiem być podmiotem wszystkich praw i obowiązków, które są związane z naturalnymi właściwościami człowieka. Na przykład - osoba prawna nie może być zobowiązana ani uprawniona do alimentacji
- statutu osoby prawnej - osoba prawna nie może stać się pomiotem określonego w statucie prawa lub obowiązku, jeżeli przewiduje to statut osoby prawnej. Ograniczenie to ma jednak charakter wewnętrzny, zatem w każdej chwili może być zmienione przez uprawniony do tego organ
Ze zdolnością prawną pozostaje w ścisłym związku zdolność sądowa, która oznacza możliwość bycia stroną w postępowaniu cywilnym. Osoby prawne także zostały wyposażone w zdolność sądową.
Zdolność do czynności prawnych osoby prawnej
Zdolność do czynności prawnych to możliwość nabywania praw i obowiązków własnym działaniem. Osoba prawna nabywa zdolność do czynności prawnych z chwilą nabycia osobowości prawnej, a więc, co do zasady, z chwilą zarejestrowania.
Zdolność do czynności prawnych, w przeciwieństwie do zdolności prawnej, jest zawsze nieograniczona. Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i opartym na niej statucie. Zatem realizowanie zdolności do czynności prawnej jest możliwe tylko przez organy osoby prawnej.
Gotowe biznesplany
Planujesz założyć firmę?
Kup przykładowy biznesplan!
Cena już od: 29 zł
Zobacz listę biznesplanów ›lub
Zleć napisanie wniosku do Urzędu Pracy ›Oceń ten artykuł:
