Skarga pauliańska, czyli jak zabezpieczyć wierzytelność
Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłuznika, zwana również skargą pauliańską chroni wierzyciela gdy dłużnik jest niewypłacalny. Bardzo często dłużnik, w czasie trwania postępowania sądowego, w celu ukrycia swojego majątku sprzedaje rzeczy wchodzące w skład jego majątku po zaniżonej cenie, zdarza się też, że dokonuje darowizny na rzecz kogoś z rodziny lub bliskich mu osób. Podobnie sprawa się ma do postępowania windykacyjnego, między innymi działań firm windykacyjnych.
Podstawa prawna skargi pauliańskiej
Skarga pauliańska jest instytucją prawną uregulowaną w art. 527-534 k.c. Zgodnie z przepisem art. 527 § 1 kodeksu cywilnego, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
Przesłanki skargi pauliańskiej
Wierzyciel ma prawo skorzystać ze skargi pauliańskiej gdy spełnione zostaną łącznie następujące przesłanki:
- istnienie wierzytelności (poparte odpowiednimi dokumentami)
- pokrzywdzenie wierzyciela wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią (wierzyciel musi doświadczyć krzywdy, tj. straty jakichś korzyści)
- działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela (dłużnik ma zamiar zaszkodzić swoim czynem wierzyciela)
- uzyskanie wskutek czynności prawnej korzyści majątkowej przez osobę trzecią (wzbogacenie się osoby trzeciej, kosztem wierzyciela)
- działanie osoby trzeciej w złej wierze (osoba trzecia z premedytacją szkodzi wierzycielowi)
Przedmiot skargi pauliańskiej
Tylko czynności prawne mogą być przedmiotem skargi pauliańskiej. Mogą być to zarówno czynności prawne jednostronne (np.odstąpienie od umowy) jak i dwu/wielostronne (np. umowa sprzedaży). Jedynie czynność prawna jeszcze niedokonana nie może być przedmiotem skargi pauliańskiej.
Pokrzywdzenie wierzycieli
Skargę pauliańską można wykorzystać tylko wtedy, gdy czynność prawna niewypłacalnego dłużnika została dokonana „z pokrzywdzeniem wierzycieli“. Pokrzywdzenie wierzycieli występuje w sytuacji, gdy wskutek czynności prawnej, dłużnik stał się niewypłacalny, albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Pomiędzy czynnością prawną dłużnika a pokrzywdzeniem wierzyciela musi istnieć związek przyczynowy.
Treść skargi pauliańskiej
Skarga puliańska ma na ogół postać pozwu lub zarzutu. W pierwszej części pisma, zwanej petitum powinno znaleźć się żądanie uznania czynności za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela. Wierzyciel nie ma prawa domagać się uznania umowy za nieważną czy też ustalenia bezskuteczności czynności prawnej. W treści skargi pauliańskiej obowiązkowo trzeba wskazać, w stosunku do kogo ma zostać uznana bezskuteczność. Dodatkowo, w treści skargi pauliańskiej musi znaleźć się określenie czynności, której dotyczy żądanie. Może dojść do sytuacji,w której osoba trzecia rozporządzi uzyskaną od niewypłacalnego dłużnika korzyścią na rzecz kolejnej osoby itd. W tym przypadku powództwo należy skierować bezpośrednio przeciwko tej osobie, jednak tylko wtedy, gdy rozporządzenie było nieodpłatne, lub ten kolejny nabywca wiedział o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności prawnej za bezskuteczną (art. 531 § 2 k.c.). Warto również uwzględnić w pozwie wniosek o udzielenie zabezpieczenia wierzytelności np. w postaci zakazu zbycia lub obciążania rzeczy np. zastawem. Jeżeli skarga pauliańska dotyczy nieruchomości należy złożyć wniosek o wpis ostrzeżenia w księdze wieczystej o zakazie zbywania i obciążania nieruchomości.
Uwzględnienie powództwa ze skargi pauliańskiej
Orzeczenie uwzględniające powództwo, ma charakter konstytutywny (ustalający, to znaczy że tworzy nowe prawa i obowiązki adresata), w związku z czym nie może mu zostać nadana klauzula wykonalności. Wierzyciel powinien złożyć dwa wnioski: wniosek o stwierdzenie prawomocności wyroku w zakresie uznającym czynność prawną dłużnika za bezskuteczną, a także wniosek o nadanie klauzuli wykonalności w zakresie zasądzonych na jego rzecz kosztów postępowania. Po uzyskaniu tytułu wykonawczego możliwe jest już prowadzenie postępowania egzekucyjnego względem niewypłacalnego dłużnika.
Pierwszeństwo zaspokojenia
Jeżeli czynność prawna została uznana za bezskuteczną względem wierzyciela, ma on prawo, z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami dłużnika dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wskutek uznanej czynności za bezskuteczną wyszły z majątku niewypłacalnego dłużnika albo do niego nie weszły.
Przedawnienie
Uznania czynności za bezskuteczną można żądać w terminie 5 lat od daty tej czynności, to znaczy że z chwilą jego upływu roszczenie definitywnie wygasa.
Masz pytania na temat windykacji?
Zapytaj eksperta
Zadzwoń: 796 123 124
Mateusz Jakóbiak
prawnik
Potrzebujesz wsparcia?
Chętnie odpowiem na Twoje pytania.
Oceń ten artykuł:
