Rozdzielność majątkowa
Co to jest i na czym polega rozdzielność majątkowa?
Rozdzielność majątkowa to małżeński ustrój majątkowy. Polega on na tym, że małżonkowie nie tworzą majątku wspólnego, tak jak jest to we wspólności majątkowej. Decydując się na rozdzielność majątkowym w swoim małżeństwie, razem ze współmałżonkiem jesteście w posiadaniu dwóch majątków osobistych, którymi każde z was może zarządzać samodzielnie.
Mimo tego, że w rozdzielności majątkowej prawnie oba majątki są od siebie oddzielne, małżonkowie mogą nabywać wspólnie różne rodzaje praw, a w szczególności prawo własności - na przykład mieszkania czy samochodu. Wtedy w prawie wspólnym posiadają oni prawo do części udziału wyrażonej w ułamku. O wysokości udziału decydują sami małżonkowie. W takiej sytuacji każdy z małżonków może samodzielnie decydować o swojej części i to bez zgody drugiego małżonka.
Przykład:
Małżonkowie zawarli umowę o rozdzielność majątkową i każde z nich zarządza samodzielnie swoim majątkiem. Postanowili wspólnie nabyć działkę rekreacyjną, przy czy zdecydowali, że udziały we wspólnej rzeczy będą równe. Udział w wysokości ½ wchodzi więc w skład majątku osobistego małżonków i każde z nich może nim swobodnie dysponować.
Powstanie rozdzielności majątkowej
Powstanie rozdzielności majątkowej może mieć miejsce zarówno jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego, jak i po jego zawarciu.
Rozdzielność majątkowa w drodze umowy, tzw. intercyza
Małżonkowie mogą wprowadzić między sobą rozdzielność majątkową w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego przed notariuszem. Co ważne, oboje małżonkowie muszą się zgadzać na rozdzielność majątkową. W umowie takiej można określić datę, od której nowy ustój będzie obowiązywał, ale w praktyce stosuje się moment zawarcia umowy. Warto podkreślić, że rozdzielności majątkowej nie można zawrzeć z mocą wsteczną.
W umowie notarialnej poza ustaleniem rozdzielności majątkowej, można dokonać również podziału majątku wspólnego. Wówczas należy określić jakie przedmioty wchodzą w majątek wspólny, jaka jest ich wartość oraz dokonać zgodnego podziału.
Warto również wiedzieć, że umowa o rozdzielności majątkowej odnosi skutki w stosunku do wierzycieli zarówno będących kontrahentami, jak i organów publicznoprawnych, takich jak urząd skarbowy.
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków
Jednym z systemów rozdzielności majątkowej jest rozdzielność z wyrównaniem dorobków. Zasadniczo polega on na tym samym co klasyczna rozdzielność majątkowa. Jedyna różnica pojawia się w momencie ustania małżeństwa (przez rozwód) albo ustania rozdzielności majątkowej (na przykład przez ustanowienie wspólności majątkowej). Wówczas małżonek może żądać wyrównania różnicy w dorobkach. Polega to na tym, że małżonek, którego dorobek powstały od momentu zawarcia małżeństwa jest niższy od dorobku drugiego małżonka, może od tego drugiego żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa. Wyrównania dorobków mogą ustalić sami małżonkowie w umowie albo wnosić o rozstrzygnięcie w tym zakresie przez sąd.
Rozdzielność majątkowa na mocy orzeczenia sądu
Rozdzielność majątkowa na mocy orzeczenia sądu jest możliwa wtedy, gdy jej ustalenie nie jest możliwe przed notariuszem, ponieważ nie zgadzają się na to oboje małżonkowie. Wówczas jeden z nich może wystąpić z takim żądaniem do sądu. Jeżeli jest ono uzasadnione ważnymi powodami, sąd orzeknie o zniesieniu wspólności majątkowej. Później każde z małżonków może domagać się podziału majątku wspólnego w postępowaniu o podział majątku.
Z żądaniem ustanowienia rozdzielności może wystąpić również wierzyciel jednego z małżonków.
Odpowiedzialność małżonka prowadzącego działalność gospodarczą
Odpowiedzialność małżonka prowadzącego działalność gospodarczą przedstawia się inaczej w zależności od przyjętego majątkowego ustroju małżeńskiego.
Wspólność majątkowa
Wspólność majątkowa charakteryzuje się wspólnym majątkiem posiadanym przez małżonków. W związku z tym, że małżonkowie wspólnie pracują na swój wspólny majątek, wspólnie nim zarządzają i w niektórych sprawach potrzebują swojej wzajemnej zgody na dokonywanie czynności, tak samo wspólnie odpowiadają za zobowiązania jednego z małżonka, które zaciągnął w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą.
Generalnie rzecz ujmując, w ramach wspólności majątkowej, współmałżonek odpowiada za długi drugiego współmałżonka rónież takiego, który prowadzi działalność gospodarczą. Jednak zależy to od tego, czy wyraził on zgodę na zaciągnięcie danego zobowiązania. Jeżeli zgoda taka została wyrażona w dokumencie prywatnym lub urzędowym, to żona czy mąż odpowie za zobowiązania współmałżonka. Jeśli jednak małżonek nie wyrazi zgody, to wierzyciel drugiego współmałżonka nie będzie mógł egzekwować należności z majątku wspólnego swojego dłużnika. W takiej sytuacji egzekucja może być możliwa tylko z:
- majątku osobistego przedsiębiorcy,
- dochodów uzyskiwanych z innej niż własna firma, działalności zarobkowej dłużnika,
- przedmiotów majątkowych, które wchodzą w skład przedsiębiorstwa,
- korzyści z praw własności przemysłowej, praw autorskich i pokrewnych.
Warto również dodać, że nawet gdy drugi małżonek ma odpowiadać za długi współmałżonka, które ten posiada w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, to ściąganie wierzytelności jest możliwe tylko z majątku wspólnego i majątku osobistego tego małżonka, który zaciągnął zobowiązanie. Zatem majątek osobisty współmałżonka nie uczestniczy w egzekucji.
Rozdzielność majątkowa
Rozdzielność majątkowa najczęściej wprowadzana jest z uwagi na ryzyko egzekucji na skutek np. długów przedsiębiorstwa prowadzonego przez współmałżonka. Dzięki rozdzielności majątkowej każdy z małżonków może dobrowolnie i bez konieczności wyrażenia zgody drugiego małżonka zarządzać swoim majątkiem, w tym także zaciągać zobowiązania. Na skutek długów powstałych w działalności gospodarczej, małżonek odpowiada wyłącznie ze swojego odrębnego majątku.
Warto pamiętać, że rozdzielność majątkowa chroni tylko przed egzekucją z majątku wspólnego w zakresie tych wierzytelności, które powstały po zawarciu intercyzy lub orzeczeniu przez sąd rozdzielności majątkowej. Te zobowiązania, które powstały przed powstaniem rozdzielności majątkowej, w razie ich niespłacania będą ściągane również z majątku wspólnego.
Przykład:
Pan Kamil prowadzi działalność gospodarczą w branży gastronomicznej. Ze swoją żoną pozostaje we wspólności majątkowej. Niestety Pan Kamil popadł w długi. Egzekucja długu obejmie więc majątek wspólny małżonków. W związku z tym postanowili oni zawrzeć umowę o rozdzielności majątkowej. W takiej sytuacji egzekucja mimo zawarcia intercyzy obejmie majątek wspólny, ponieważ długi powstały przed zawarciem umowy o rozdzielności majątkowej.
Czy rozdzielność majątkowa zawsze się opłaca?
Zazwyczaj przedsiębiorcy pozostający w związkach małżeńskich, w których ustrojem majątkowym jest wspólność decydują się na rozdzielność majątkową w momencie, gdy grozi im egzekucja z majątku wspólnego za długi powstałe w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Jednak takie rozwiązanie nie zawsze przynosi skutki, jakich się oczekuje.
Należy pamiętać, że zawarcie umowy o rozdzielności majątkowej nie ograniczy odpowiedzialności za długi. Przede wszystkim nie odniesie ona skutku w stosunku do tych zobowiązań, które powstały przed zawarciem umowy. A więc reakcja na długi w postaci rozdzielenia majątku nie jest opłacalna, bowiem nie przynosi ona oczekiwanego efektu. Umowa taka jest dobrym rozwiązaniem na zabezpieczenie się przed przyszłymi ewentualnymi problemami z regulacją zobowiązań.
Przed uchyleniem się od odpowiedzialności nie pomoże również przenoszenie składników swojego majątku do majątku osobistego dłużnika. Zjawisko to jest równie popularne wśród przedsiębiorców co zawieranie intercyzy. Jednak i ono często nie przynosi oczekiwanych efektów, ponieważ wierzyciel może zaskarżyć takie działanie porzez tzw. skargę pauliańską. Jest to powództwo, które może wytoczyć wierzyciel w celu zabezpieczenia wierzytelności. Może to więc zrobić m.in. przeciwko przedsiębiorcy, który przepisuje majątek na rodzinę tylko po to, żeby uniknąć odpowiedzialności za niespłacone długi. Skutkiem skargi jest uznanie danej czynności prawnej wobec konkretnego wierzyciela za bezskuteczną.
Więcej na temat skargi pauliańskiej dowiesz się w artykule:
- Skarga pauliańska, czyli jak zabezpieczyć wierzytelność
Oceń ten artykuł:
