Zaliczka a zadatek
Co to jest zaliczka?
Zaliczka to częściowa zapłata za zamówiony towar lub usługę, która ma zostać w przyszłości dostarczona lub wykonana. Cechą zaliczki jest to, że jest ona wpłacana na poczet wynagrodzenia zleceniobiorcy, sprzedawcy czy wykonawcy.
Co istotne, zaliczka w określonych sytuacjach podlega zwrotowi. Bowiem zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, zobowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy. Ponadto może żądać nie tylko zwrotu tego co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.
Przykład:
Pan Jan zamówił u producenta mebli krzesła ogrodowe. Na poczet przyszłej zapłaty zapłacił zaliczkę. Po dwóch tygodniach Pan Jan postanowił zrezygnować z usług tego producenta, ponieważ znalazł inną atrakcyjniejszą dla siebie ofertę. Producent w takiej sytuacji jest obowiązany zwrócić zaliczkę Panu Janowi, jednak ma on prawo do potrącenia poniesionych kosztów gdy nie wyklucza tego zawarta umowa.
Na podstawie przykładu widać, że zaliczka zawsze podlega zwrotowi, jeżeli umówiona transakcja nie dojdzie do skutku. Nie ma przy tym znaczenia z czyjej winy doszło do takiej sytuacji - w każdym przypadku osoba, która wpłaciła zaliczkę ma prawo ją odzyskać.
Jeżeli transakcja dojdzie do skutku, nabywca towaru lub usługi musi jedynie dopłacić pozostałą część kwoty, która należy się za towar bądź usługę.
Co to jest zadatek?
Zadatek odmiennie niż zaliczka jest instytucją uregulowaną w przepisach prawa, a dokładniej w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z jego przepisami - jeśli w umowie nie przewidziano inaczej - zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może odstąpić od umowy i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
Zadatek, w przeciwieństwie do zaliczki spełnia zupełnie inną funkcję. W przypadku wykonania zobowiązania, zadatek zaliczany jest na poczet należności, chyba że nie jest to możliwe ze względu na jego rzeczowy charakter. Ale przede wszystkim zadatek to pewnego rodzaju zabezpieczenie niewywiązania się z umowy, które ma chronić obie strony transakcji.
Przykład:
Pani Janina chce kupić mieszkanie z rynku wtórnego. Podpisała umowę ze sprzedawcą, przy czym wpłaciła zadatek. W takim wypadku obie strony są zabezpieczone przed niewywiązaniem się z umowy przez drugą stronę.
Jak zadatek działa w praktyce? Przeanalizujmy to na powyższym przykładzie.
Przede wszystkim zadatek nie podlega zwrotowi, co ma spełniać funkcję zabezpieczenia umowy. Bowiem w przypadku gdy to Pani Janina nie wywiązałaby się do końca z umowy kupna mieszkania, to jej zadatek by przepadł, ponieważ sprzedawca nie ma obowiązku go zwracać - jest to pewnego rodzaju odszkodowanie za niezrealizowanie postanowień umowy. Z kolei jeśli z umowy nie wywiązałby się sprzedawca mieszkania, jego obowiązkiem jest zapłata zadatku na rzecz Pani Janiny i to w podwójnej wysokości.
Zadatek wyjątkowo może podlegać zwrotowi. Zależy to od postanowienia umownego, w którym zostanie stwierdzone, że w razie nieudanej transakcji zadatek zostanie zwrócony temu, kto go wpłacił, bez możliwości jego dwukrotnego powiększenia.
Zadatek podlega również zwrotowi wtedy, gdy miał on charakter rzeczowy oraz gdy:
- strony zdecydowały się rozwiązać umowę,
- żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie przedmiotu umowy,
- każda ze stron ponosi odpowiedzialność za niewykonanie przedmiotu umowy.
Wątpliwości co do charakteru części zapłaty
O tym, że wpłacona kwota na poczet przyszłej transakcji jest zadatkiem, musi być wyraźnie stwierdzone w umowie. Niezamieszczenie takiego zapisu oznacza, że wpłacona kwota jest zaliczką i podlega zwrotowi.
Jeżeli zachodzą wątpliwości co do tego, czy w umowie chodzi o zaliczkę czy zadatek, to w razie niewykonania umowy należy zwrócić się do sądu i przedstawić dowody na to jaka była wola stron przy zawieraniu umowy - danie zaliczki czy zadatku. Dowodami mogą być na przykład zeznania obecnych świadków przy negocjowaniu umowy lub przy jej zawieraniu.
Modyfikacja zadatku
Przepis kodeksu cywilnego dotyczący zadatku ma charakter dyspozytywny, co oznacza że ma on zastosowanie wtedy, o ile strony w umowie nic innego nie postanowiły albo nic innego nie wynika z panującego zwyczaju.
Wynika z tego, że strony w umowie mogą zmienić zasady rozliczania zadatku, na przykład:
- można żądać zwrotu potrójnej wysokości zadatku,
- określić dodatkowe roszczenie o zapłatę równowartości zadatku w razie niewykonania umowy,
- określić dodatkowe okoliczności, w których obowiązek zwrotu zadatku i żądania zapłaty równowartości zadatku odpada.
Przedawnienie zadatku
Przedawnienie zadatku odbywa się na ogólnych zasadach kodeksu cywilnego odnoszących się do przedawnienia. W związku z tym roszczenie o zadatek przedawnia się z upływem 10 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - z upływem trzech lat.
Zaliczka a zadatek - porównanie
Żeby uwidocznić różnice miedzy zaliczką a zadatkiem zestawmy ze sobą wspólne cechy zaliczki i zadatku. Wskazujemy je w poniższej tabeli.
| Zaliczka | Zadatek | |
|---|---|---|
| Wykonanie umowy | Zaliczona na poczet świadczenia | Zaliczony na poczet świadczenia, chyba że zaliczenie nie jest możliwe - wówczas podlega zwrotowi |
| Odstąpiono od umowy, bo biorący kwotę nie wykonał umowy | Zaliczka podlega zwrotowi | Dający zadatek może żądać zwrotu zadatku i zapłaty równowartości danego zadatku |
| Odstąpiono od umowy bo dający kwotę nie wykonał umowy | Zaliczka podlega zwrotowi | Otrzymujący zadatek może zachować zadatek |
| Rozwiązanie umowy | Zaliczka podlega zwrotowi | Zadatek podlega zwrotowi |
| Informacja w umowie | Umowa nie musi zawierać postanowienia o zaliczce, ponieważ wpłacona kwota automatycznie się nią staje | Umowa musi zawierać, że wpłacana kwota jest zadatkiem. W przeciwnym razie będzie zaliczką |
| Wysokość zaliczki i zadatku | Nie może wynosić 100% wartości przedmiotu umowy, zazwyczaj jest to 10% | Nie może wynosić 100% wartości przedmiotu umowy, zazwyczaj jest to 10% |
| Zabezpieczenie umowy | nie | tak |
Zaliczka czy zadatek - którą opcję wybrać?
Wybór zaliczki i zadatku zależy przede wszystkim od tego, czy chcesz zabezpieczyć swoje interesy w razie niewykonania umowy przez drugą stronę. Zadatek jest o tyle dobry, że zwiększa szansę na wykonie umowy przez drugą strony. Jest też o tyle ryzykowny, że jeśli sam chcesz odstąpić od umowy, musisz liczyć się z tym, że nie zostanie Ci on zwrócony albo będziesz musiał go oddać w podwójnej wysokości. W przypadku zaliczki nie masz żadnych gwarancji wykonania umowy. Kwota stanowiąca zaliczkę jest jedynie częścią przyszłej zapłaty.
Dlatego przed podjęciem decyzji warto przeanalizować istniejące ryzyko z naszej strony do niewykonania umowy. Jeżeli jest ono duże, warto zdecydować się na zaliczkę, wtedy nawet jeśli do wykonania umowy nie dojdzie przez Ciebie, będziesz miał prawo żądać zwrotu zaliczki. Podobnie będzie jeśli jesteś stroną przyjmującą zaliczkę.
Oceń ten artykuł:
