Dziedziczenie jednoosobowej działalności gospodarczej
Dotychczasowe zasady dziedziczenia jednoosobowej działalności gospodarczej
Dotychczas jednoosobowa działalność gospodarcza nie mogła zmienić swojego właściciela, to znaczy, że w chwili śmierci właściciela firma ulegała automatycznemu zamknięciu. Wynika to z ustawy o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy, zgodnie z którą przedsiębiorca podlega wykreśleniu z rejestru CEIDG z urzędu w przypadku stwierdzenia trwałego zaprzestania wykonywania przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej. Do takich przypadków można więc zaliczyć śmierć przedsiębiorcy.
Na dziedziczenie przedsiębiorstwa zezwalają przepisy Kodeku cywilnego, zgodnie z którym przedsiębiorstwo to zespół zorganizowanych składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Część składników przedsiębiorstwa, takie jak lokal i jego wyposażenie, towar czy prawa niematerialne mogły przechodzić na spadkobierców przedsiębiorcy.
Niestety niektóre przedmioty nie podlegają dziedziczeniu. Należą do nich:
- nazwa firmy, którą jest imię i nazwisko właściciela,
- numer NIP,
- koncesje, zezwolenia i licencje.
Inaczej mówiąc, do tej pory dziedziczeniu podlegał jedynie majątek firmy, a sama firma już nie. Mając składniki przedsiębiorstwa spadkodawcy, spadkobierca może założyć własną jednoosobową działalność gospodarczą pod własnym nazwiskiem.
Dziedziczenie majątku przedsiębiorstwa jednoosobowego mogło odbywać się na dwa sposoby:
- poprzez zapis windykacyjny w testamencie, w którym wyznaczona jest osoba, na którą mają przejść konkretnie wskazane przedmioty po śmierci spadkodawcy;
- poprzez dziedziczenie ustawowe, które wchodzi w grę, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu. Wówczas dziedziczy najbliższa rodzina w przysługujących im częściach.
Warto pamiętać, że dziedziczenie, a w szczególności dziedziczenie przedsiębiorstwa może być dla spadkobiercy obciążeniem finansowym, zwłaszcza jeśli firma jest zadłużona. Dlatego spadkobierca może wybrać, jak przyjąć spadek. W tej sytuacji spadkobierca może:
- przyjąć spadek wprost - wówczas odpowiada za długi spadkowe całym swoim majątkiem,
- przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza - wówczas odpowiada za długi spadkowe do wysokości spadku,
- odrzucić spadek - wówczas spadek przechodzi na dalszych spadkobierców.
Dziedziczenie jednoosobowej działalności gospodarczej od 25 listopada 2018 r.
Powyżej omówione zasady rozwiązywały do dnia 25 listopada 2018 r., czyli do momentu wejścia w życie ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwa z dnia 5 lipca 2018 r., która daje możliwość kontynuacji firmy po śmierci jej właściciela.
Nowe przepisy dotyczą tylko działalność jednoosobowych, czyli firm wpisanych do CEIDG. Dają one możliwość zachowania numeru NIP, pracowników, rozliczeń podatkowych oraz dalszego korzystania z koncesji i zezwoleń uzyskanych przez zmarłego przedsiębiorcę.
Uwaga! Ustawa o zarządzie sukcesyjnym ma zastosowanie dla tych firm jednoosobowych, których właściciele zmarli po 24 listopada 2018 r.
Przedsiębiorstwo w spadku
Przedsiębiorstwo w spadku to składniki materialne i niematerialne, które są przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. Jest to mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci i nabyte przez zarządcę sukcesyjnego do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.
Właścicielem przedsiębiorstwa w spadku jest:
- spadkobierca ustawowy, testamentowy lub windykacyjny,
- małżonek przedsiębiorcy, gdy w chwili śmierci firma była w całości mieniem małżonków i gdy małżonek posiadał udział w przedsiębiorstwie spadku,
- nabywca udziału w przedsiębiorstwie, czyli osoba, która nabyła firmę po śmierci przedsiębiorcy bezpośrednio od spadkobiercy lub małżonka.
Właściciele przedsiębiorstwa w spadku mają prawo do udziału w zyskach przedsiębiorstwa. Uczestniczą również w stratach, które wynikają z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku. Zarówno udział w zysku, jak i udział w stratach przysługuje w takim stosunku, w jakim właścicielom przysługuje udział w przedsiębiorstwie spadku.
Zarząd sukcesyjny
Zarząd sukcesyjny to tymczasowy zarząd przedsiębiorstwem po śmierci jego właściciela. Inaczej mówiąc, zarząd prowadzi „przedsiębiorstwo spadku” po śmierci przedsiębiorcy. Zarząd sukcesyjny pozwala na zachowanie ciągłości firmy jednoosobowej po śmierci właściciela do podziału spadku. Zasadniczo powinien być powołany przez przedsiębiorcę w czasie prowadzenia działalności gospodarczej. ustanowienie tymczasowego zarządzania firmą po śmierci właściciela jest dobrowolne.
Jak ustanowić zarząd sukcesyjny? Przedsiębiorca w tym celu powinien:
- powołać na piśmie wskazanego przez siebie zarządcę sukcesyjnego,
- uzyskać pisemną zgodę osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego,
- wpisać zarządcę tymczasowego do CEIDG albo zastrzec, że zarządcą będzie prokurent.
Zarząd sukcesyjny powinien być ustanowiony jeszcze za życia przedsiębiorcy. Jeśli jednak tak się nie stanie, to można go powołać również po śmierci przedsiębiorcy. Za zgodą osób, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie spadku większy niż 85/100, zarząd sukcesyjny w terminie 2 miesięcy od dnia śmierci właściciela jednoosobowej firmy, może powołać:
- małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie spadku,
- osoba, która przyjęła zapis windykacyjny, którego przedmiotem jest przedsiębiorstwo albo udział w nim,
- osoba, która przyjęła spadek - wówczas gdy nie ogłoszono testamentu, w którym ustanowiony był zapis windykacyjny, którego przedmiotem jest przedsiębiorstwo lub udział w nim.
Zarząd sukcesyjny daje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku. Zarząd nie może zostać przeniesiony na inną osobę, ale zarządca sukcesyjny może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności.
Uwaga! Zarząd sukcesyjny może trwać maksymalnie 2 lata, ale w szczególnych przypadkach sąd może go przedłużyć do 5 lat.
Zarządca sukcesyjny
Zarządcą sukcesyjnym może być tylko jedna osoba. Dotyczy to także sytuacji, gdy jedna osoba ma kilka firm. Jego ustanowienie należy zgłosić do CEIDG - robi to notariusz najpóźniej następnego dnia roboczego po ustanowieniu zarządcy.
Zarządca sukcesyjny ma za zadanie dokonywać wszelkich czynności, które związane są z wykonywaną działalnością gospodarczą zmarłego przedsiębiorcy. Wchodzi on w prawa i obowiązki zmarłego, przy czym posługuje się jego numerem NIP i tą samą firmą, ale z oznaczeniem „przedsiębiorstwo w spadku”.
Prawa i obowiązki związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa spadku
Przedsiębiorstwo w spadku prowadzone jest przez zarządcę sukcesyjnego. Po śmierci przedsiębiorcy może on od razu przejąć prowadzenie firmy. W związku z tym ma on pewne prawa i obowiązki.
Obowiązki zarządcy sukcesyjnego:
- płatność składek z tytułu ubezpieczenia społecznego osób zatrudnionych w firmie,
- składanie zeznań podatkowych do urzędu skarbowego,
- kontynuacja stosunku pracy z osobami, które pracowały w firmie przed śmiercią przedsiębiorcy - umowy o pracę wygasają wraz z wygaśnięciem zarządcy sukcesyjnego,
- ponoszenie odpowiedzialności za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku.
Co do praw zarządy sukcesyjnego, to jest ich zdecydowanie mniej od jego obowiązków. Głównym prawem zarządcy sukcesyjnego jest prawo do wynagrodzenia, które wypłacają właściciele przedsiębiorstwa w spadku na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym.
Dziedziczenie jednoosobowej działalności gospodarczej a podatki
Przedsiębiorstwo, w tym również przedsiębiorstwo w spadku ma obowiązek płacenia podatków, w szczególności podatku dochodowego oraz podatku VAT. Pozostaje jeszcze kwestia podatku od spadków i darowizn, który należy zapłacić na skutek dziedziczenia.
Podatek od spadków i darowizn
Dziedziczenie jednoosobowej działalności gospodarczej oznacza nabycie przedsiębiorstwa w drodze spadku. Zasadniczo, od otrzymanego spadku należy zapłacić podatek, jednak przedsiębiorstwo w spadku jest z tego podatku zwolnione, pod warunkiem, że:
- nabywca przedsiębiorstwa będzie prowadził je przez co najmniej 2 lata,
- nabywca w ciągu 6 miesięcy od nabycia zgłosi ten fakt do urzędu skarbowego.
Zwolnienie od spadku i darowizn przysługuje każdemu spadkodawcy zmarłego przedsiębiorcy, bez względu na stopień pokrewieństwa.
Podatek dochodowy firmy w spadku
Przedsiębiorstwo w spadku pozostaje płatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). W związku z tym kontynuuje zasady opodatkowania z firmy przed śmiercią jej właściciela. Przedsiębiorstwo w spadku opłaca zaliczki na podatek dochodowy do momentu wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego lub do momentu uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego - jeżeli nie został ustanowiony wcześniej.
Przychodami przedsiębiorstwa w spadku są wszelkie przychody, które są związane z prowadzoną działalnością. Dotyczy to także spółki cywilnej. Na takich samych zasadach, jak zwykłe przedsiębiorstwo, firma pod rządami zarządcy sukcesyjnego może zaliczać pewne wydatki do kosztów uzyskania przychodu. Do kosztów nie można zaliczyć kosztów poniesionych przez zmarłego przedsiębiorcę, które ulegałyby potrąceniu w okresach sprawozdawczych przypadających po śmierci przedsiębiorcy.
Podatek VAT
Podobnie jak przy podatku dochodowym, przedsiębiorstwo w spadku jest również zobowiązane do rozliczania się z podatkiem VAT w sposób ciągły od przejęcia zarządu nad firmą.
W związku z tym w przedsiębiorstwie w spadku powinna być w dalszym ciągu prowadzona ewidencja dla celów VAT. Należy również składać w terminach deklaracje podatkowe.
Dziedziczenie udziałów w spółce cywilnej
Spółka cywilna w rozumieniu Kodeksu spółek handlowych nie jest spółką. Tworzą ją wspólnicy będący przedsiębiorcami zarejestrowanymi w CEIDG. Wspólnicy wnoszą do spółki wkład, który staje się ich współwłasnością łączną.
Dziedziczenie udziałów spółki cywilnej odbywa się w inny sposób niż w świetle nowych przepisów dotyczących dziedziczenia jednoosobowej działalności gospodarczej. Regułą jest, że po śmierci wspólnika spółki cywilnej, jego spadkobiercy nie wstępują do spółki.
Wówczas pozostali wspólnicy mają obowiązek spłacić wkład zmarłego wspólnika:
- w naturze - w przypadku rzeczy wniesionych do spółki do używania,
- w pieniądzu - wartość wkładu.
Zwrotowi nie ulega wartość wkładu będącego świadczeniem usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika.
W spółce cywilnej udział zmarłego wspólnika mogą odziedziczyć jego spadkobiercy, jeśli zostało to zastrzeżone w umowie spółki cywilnej. Jeśli spadkobierców jest kilku, to należy wyznaczyć jednego, który będzie wykonywał ich prawa w spółce. Wprowadzenie zapisu w umowie spółki cywilnej o możliwości dziedziczenia udziałów jest ważne z punktu widzenia spółki dwuosobowej, ponieważ nieumieszczenie takiej klauzuli po śmierci jednego ze wspólników spowoduje automatyczne rozwiązanie spółki.
Każdy wspólnik spółki cywilnej może z niej wystąpić, składając wypowiedzenie udziału na 3 miesiące przez zakończeniem roku obrachunkowego. Wystąpienie ze spółki dotyczy również spadkobierców, którzy z chwilą śmierci wspólnika na skutek klauzuli w umowie o dziedziczeniu udziałów stają się wspólnikami spółki cywilnej.
Gotowe biznesplany
Planujesz założyć firmę?
Kup przykładowy biznesplan!
Cena już od: 29 zł
Zobacz listę biznesplanów ›lub
Zleć napisanie wniosku do Urzędu Pracy ›Oceń ten artykuł:
