Odsetki ustawowe, maksymalne, umowne, za opóźnienie, podatkowe i od zaległości wobec ZUS

Czym są odsetki?

Odsetki możemy również podzielić względem stosunku do kapiatłu:

• odsetki kapitałowe - jest to wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału (np. od pożyczki czy kredytu). Ich wysokość może być w wysokości odsetek ustawowych lub określonych umową (odsetki umowne) - jednak w tym przypadku ich wysokość jest ograniczona wysokością odsetek maksymalnych.
• odsetki za opóźnienie - jest to dodatkowy koszt wynikający z przekroczenia terminu płatności.

Odsetki naliczane są na podstawie ustawy np: kodeksu cywilnego, ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, umowy zawartej między stronami, orzeczenia sądowego lub decyzji organu.

Odsetki nalicza się od zobowiązania głównego. Zatem aby je obliczyć, należy wziąć pod uwagę kwotę zobowiązania i pomnożyć ją przez odpowiednią stopę procentową odsetek. Stopa procentowa odsetek podawana jest zazwyczaj w stosunku rocznym, choć w przypadku odsetek umownych może to być inny okres np. kwartał lub miesiąc.

Odsetki spełniają następujące funkcje:

• są odszkodowaniem za niewykonanie zobowiązania w terminie
• rekompensują siłę nabywczą pieniądza, która nastąpiła w okresie od terminu spełnienia świadczenia a jego rzeczywistym spełnieniem
• mobilizują dłużnika do terminowego uregulowania zobowiązania

Odsetki wylicza się przez pomnożenie kwoty zaległości przez wysokość stawki odsetek. Wynik należy podzielić przez 365 dni i wówczas otrzymamy stawkę dzienną, którą przemnażamy przez ilość dni zwłoki. Jeżeli wysokość stawki odsetek przekroczy wysokość odsetek maksymalnych, wówczas należą się odsetki maksymalne.
Wysokość odsetek = (kwota zaległości x wysokość stawki odsetek) / 365 dni x liczba dni zwłoki

Aktualą wysokość odsetek przedstawia tabela poniżej:

Odsetki ustawowe oraz odsetki maksymalne

Odsetki ustawowe nazywane są inaczej także odsetkami kapitałowymi i stanowią wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału. Co ważne, odsetki ustawowe nie są związane ze odsetkami za opóźnienie w spłacie zobowiązania.

Kodeks cywilny stanowi, że odsetki ustawowe należą się tylko wtedy, gdy wynika to z:

• czynności prawnej
• ustawy
• orzeczenia sądu
• decyzji innego właściwego organu

Odsetek ustawowych możesz domagać się wówczas, gdy Twój dłużnik zalega z zapłatą należności, a wysokość odsetek za zwłokę nie została ustalona w umowie. Kodeks cywilny przewiduje również możliwość domagania się odsetek za opóźnienie wówczas, gdy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, przy czym wierzyciel nie musi ponosić żadnej szkody, a opóźnienie nie musi być z winy dłużnika.

Wysokość odsetek ustawowych ogłasza Minister Sprawiedliwości na podstawie Kodeksu cywilnego w drodze obwieszczenia. Zgodnie z przepisami, wysokość odsetek ustawowych stanowi sumę aktualnej stopy referencyjnej Narodowego Banku polskiego oraz 3,5 punktu procentowego.

Wysokość odsetek ustawowych wynosi aktualnie 5,00% w skali roku.

Przepisy Kodeksu cywilnego określają wysokość odsetek maksymalnych jakie mogą zostać naliczone. Stanowią one dwukrotność odsetek ustawowych. Jeśli więc w umowie określisz odsetki wyższe niż odsetki maksymalne to zostaną one automatycznie zredukowane do wysokości maksymalnej.

Wysokość odsetek maksymalnych wynosi dwukrotność odsetek ustawowych, czyli 10,00% w skali roku.

Odsetki ustawowe za opóźnienie oraz odsetki maksymalne za opóźnienie

Wśród odsetek ustawowych można również wyróżnić odsetki ustawowe za opóźnienie. W przeciwieństwie do zwykłych odsetek ustawowych, odsetki ustawowe za opóźnienie są zabezpieczeniem dla wierzyciela, gdy jego dłużnik zalega z zapłatą świadczenia. Odsetki ustawowe za opóźnienie można również uznać za pewnego rodzaju sankcję za niespełnienie świadczenia w wyznaczonym terminie.

Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie wynosi aktualnie 7,00% w skali roku.

W przypadku odsetek za opóźnienie, jeżeli ich wysokość nie została oznaczona, należą się odsetki w wysokości równiej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego plus 5,5 punktu procentowego. Jeśli wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Jednak maksymalna wysokość odsetek nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie.

Wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie wynosi dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie, czyli 14,00% w skali roku.

Odsetki umowne oraz odsetki umowne za opóźnienie

Odsetki umowne to odsetki, których wysokość określana jest w umowie dwóch podmiotów, najczęściej na wypadek nieterminowego wykonania zobowiązania pieniężnego będącego przedmiotem umowy.

Podstawę do zawarcia w umowie zapisu dotyczącego odsetek daje Kodeks cywilny, który przewiduje, że odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy wynika to z czynności prawnej. Ze względu na to, że zawarcie umowy jest czynnością prawną, możesz w niej zapisać obowiązek zapłaty odsetek w razie opóźnienia w wykonywaniu zobowiązania umownego.

Uwaga! W razie niezapisania w umowie odsetek umownych, należą się odsetki ustawowe.

Wysokość odsetek umownych

Wysokość odsetek umownych określają same strony umowy. Wynika to z zasady swobody umów, która obowiązuje w polskim prawie i oznacza, że strony umowy mogą samodzielnie kształtować jej treść – w tym również wysokość odsetek umownych. Jednak istnieje w tym zakresie pewne ograniczenie. Maksymalna wysokość odsetek umownych nie mogże być wyższa niż dwukrotność wysokości odsetek ustawowych, czyli 10% w skali roku.

W przypadku zapisu o odsetkach umownych przekraczających ich maksymalną wysokość zapisu tego nie stosuje się i automatycznie zaczynają obowiązywać ustawowe odsetki maksymalne. Jest to przepis bezwzględny i nie można wyłączyć jego stosowania w umowie.

Wysokość odsetek umownych za opóźnienie nie może być wyższa niż wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, a więc 14%.

Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych

Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych reguluje ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Odsetki te są rodzajem odsetek ustawowych za opóźnienie i można je stosować wyłącznie w obrocie profesjonalnym, czyli między co najmniej dwoma podmiotami, które są przedsiębiorcami - osobami prowadzącymi działalność gospodarczą.

Ustawę z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych znajdziesz na: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20130000403/U/D20130403Lj.pdf

Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych w relacjach miedzy przedsiębiorcami mają zastosowanie jako pierwsze względem odsetek ustawowych uregulowanych w Kodeksie cywilnym. Wynika to z przepisów samej ustawy, zgodnie z którymi jej przepisy jako przepisy szczególne uchylają przepisy ogólne i w związku z tym mają zastosowanie jako pierwsze.

W przypadku zalegania klienta z płatnością w pierwszej kolejności mają zastosowanie odsetki wskazane w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych - a więc odsetkami w transakcjach handlowych.

Wysokość odsetek w transakcjach handlowych ogłasza Minister Finansów i Rozwoju w drodze obwieszczenia. Wysokość odsetek stanowi suma aktualnej stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego plus 8 punktów procentowych. Tak samo jak w przypadku odsetek ustawowych, ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych określa wysokość maksymalnych odsetek, jakie mogą być zastosowane.

Wysokość odsetek w transakcjach handlowych wynosi obecnie 9,5% w skali roku.

Tak jak w przypadku odsetek ustawowych za opóźnienie, odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych możesz żądać w przypadku, gdy Twój kontrahent nie zapłacił należności wynikającej z łączącej was umowy w określonym w niej terminie. Odsetek możesz żądać następnego dnia po dniu, w którym upłynął termin płatności.

Odsetki podatkowe

Odsetki podatkowe naliczane są po przekroczeniu terminu płatności podatku. Inaczej mówiąc odsetki podatkowe zaczynają być naliczane w momencie, gdy należności wobec urzędu skarbowego stają się zaległościami. Do zaległości podatkowych zaliczamy niezapłacony w terminie podatek, zaliczka na podatek lub rata podatku, ale też niepoprawnie wykazana i zwrócona nadpłata lub zwrot podatku.

Odsetki za zwłokę w należnościach podatkowych naliczane są już od pierwszego dnia zwłoki. Gdy już zostaną one naliczone, jako podatnik masz obowiązek je wpłacić na konto urzędu skarbowego. Warto również pamiętać, że urząd skarbowy nie upomina się o zaległości od razu. Dlatego jako przedsiębiorca odprowadzający podatki, sam musisz pilnować terminów płatności i kontrolować zaległości, ponieważ z czasem może zebrać się ich znaczna ilość.

Wysokość odsetek podatkowych zależy od:

• wysokości zaległości podatkowych
• liczby dni opóźnienia
• stopy odsetek za zwłokę

Uwaga!
Wysokość odsetek za zwłokę w należnościach podatkowych należy zaokrąglić do pełnych złotych. Końcówkę poniżej 0,50 zł należy zaokrąglać w dół, natomiast powyżej 0,50 zł w górę do pełnej złotówki.

Przy obliczaniu odsetek podatkowych możesz również skorzystać z kalkulatora odsetek podatkowych, który jest dostępny na stronie Ministerstwa Finansów: finanse.mf.gov.pl

Uwaga!
Uregulowanie należności po terminie bez zapłacenia odsetek oznacza, że będą one naliczane w dalszym ciągu, ponieważ zobowiązanie nie zostało uregulowane w całości. Dodatkowo jeśli wysokość odsetek nie przekracza kwoty 8,70 zł, to nie musisz ich płacić.

Stawki odsetk podatkowych

Odsetki podatkowe są swego rodzaju karą za nieterminowe rozliczenie z urzędem skarbowym. Odsetki podatkowe są naliczane na podstawie stawek określonych przepisami Ordynacji podatkowej. Stawki te są następujące:

Musisz jednak wiedzieć, że obniżoną stawkę odsetek za zwłokę możesz zastosować tylko wówczas, gdy zostaną spełnione następujące warunki:

1. złożysz prawnie skuteczną korektę deklaracji nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia upływu terminu do złożenia deklaracji,
2. zapłacisz zaległości podatkowe w terminie 7 dni od dnia złożenia korekty deklaracji.

Obniżonej stawki odsetek podatkowych nie możesz zastosować, jeżeli korekta deklaracji:

1. została złożona po doręczeniu zawiadomieniu o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a w przypadkach, gdy nie stosuje się zawiadomienia - po zakończeniu kontroli podatkowej
2. została złożona po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej
3. została dokonana w wyniku czynności sprawdzających

Stawka podwyższona - wynosi 150% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego ustalonej zgodnie z przepisami NBP i obecnie stanowi 12%.

Stawka podwyższona ma zastosowanie w przypadku zaległości w podatku od towarów i usług oraz w podatku akcyzowym wówczas gdy:

• zostanie zaniżone zobowiązanie podatkowe, zawyżona kwota nadpłaty lub zwrot podatku ujawnionego przez organ podatkowy w kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego
• korekta deklaracji:
  • została złożona po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a gdy nie stosuje się zawiadomienia - po zakończeniu kontroli
  • dokonanej w wyniku czynności sprawdzających
  • złożonej po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej
• organ podatkowy w toku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego ujawnił niezłożenie deklaracji mimo ciążącego obowiązku oraz brak zapłaty podatku

Umorzenie odsetek podatkowych

Ordynacja podatkowa przewiduje możliwość umorzenia odsetek podatkowych przez urząd skarbowy na wniosek podatnika. Jednak umorzenie jest możliwe tylko wtedy, gdy przemawia za tym interes publiczny lub ważny interes podatnika. Zanim urząd umorzy odsetki, dokładnie analizuje sytuację podatnika pod kątem jego kondycji finansowej, źródła dochodów i ogólnej sytuacji materialnej.

Jeśli o umorzenie zaległości ubiega się podmiot prowadzący działalność gospodarczą, urząd kieruje się zasadami przyznawania pomocy publicznej.

W momencie wydania przez urząd pozytywnej decyzji o umorzeniu odsetek, nie masz obowiązku wpłacać odsetek należnych od dnia złożenia wniosku.

Odsetki od zaległości wobec ZUS

Powstanie zaległości w płatnościach powstają również w przypadku nieopłacania składek ZUS. Wówczas nalicza on odsetki za zwłokę, które jako płatnik będziesz miał obowiązek uregulować.

Jeśli więc przekroczysz termin płatności należności w ZUS, musisz:

1. wyliczyć i zaokrąglić kwotę odsetek do pełnych złotych - za każdy miesiąc oddzielnie,
2. sprawdzić, czy są należne do zapłaty, czyli czy nie są niższe niż 6,60 zł za każdy miesiąc,
3. wyliczyć łączną kwotę do zapłaty - sumę składek i odsetek za każdy miesiąc.

Uwaga!
Odsetki od zaległości w ZUS są należne zawsze, gdy składki są opłacane po terminie ich płatności. Wyjątkiem jest sytuacja, jeśli odsetki od zaległości za dany miesiąc wynoszą mniej niż 6,60 zł (koszt wysłania do Ciebie wezwania) - wówczas nie masz obowiązku zwiększania zaległej płatności o odsetki.

Odsetki od zaległych płatności naliczane są od następnego dnia po dniu, w którym upłynął termin płatności. Jeśli termin płatności przypada na dzień wolny od pracy, czyli sobotę, niedzielę lub święta, to terminem płatności jest następny dzień, który przypada po dniu wolnym.

Jak obliczyć odsetki od zaległości wobec ZUS?

Do obliczenia odsetek od zaległości w ZUS musisz ustalić:

• liczbę dni opóźnienia w opłacaniu składek, którą należy policzyć od dnia następnego po dniu, w którym upłynął termin płatności,
• obowiązującą za okresy opóźnienia stopę procentową odsetek - jest ona zmienna. Jeśli w okresie opóźnienia obowiązuje więcej niż jedna stopa procentowa, to musisz obliczyć odsetki odrębnie za poszczególne okresy, na podstawie obowiązujących wówczas stawek. Następnie należy je zsumować.

Uwaga!
Kwotę odsetek zaokrągla się do pełnych złotych. Końcówkę poniżej 0,50 zł pomija się, a kwoty równą lub większą niż 0,50 zł zaokrągla się w górę.

Kwotę należnych odsetek w zaległościach ZUS możesz również obliczyć korzystając z kalkulatora odsetkowego dostępnego na stronie: www.zus.pl.

Redukcja długu w ZUS

Będąc dłużnikiem ZUS-u, możesz swój dług zredukować. W zależności od sytuacji przedsiębiorstwa, wysokości zaległości i terminu w jakim te zaległości istnieją, możesz:

• rozłożyć swój dług na raty - poprzez złożenie wniosku do ZUS-u o rozłożenie długu na raty. Jednak taka sytuacja jest możliwa tylko wtedy, gdy zaległość powstała na skutek nieterminowych płatności
• abolicyjnie umorzyć dług

Odsetki od odsetek

Naliczanie odsetek od odsetek jest zakazane. Jednak istnieją co do tego pewne wyjątki:

• Po pierwsze, dopuszczalne jest naliczanie odsetek od odsetek w przypadku, gdy żądanie odsetek od zaległych odsetek zostało uwzględnione w pozwie o zapłatę należności wraz z odsetkami.

• Po drugie, dopuszczalne jest naliczanie odsetek od odsetek w przypadku, gdy druga strona zgodzi się na takie doliczenie do sumy długu.

• Po trzecie, dopuszczalne jest naliczanie odsetek od odsetek w przypadku pożyczek długoterminowych udzielanych przez banki i inne instytucje finansowe.

Masz pytania na temat windykacji?

Zapytaj eksperta

Zadzwoń: 796 123 124

Mateusz Jakóbiak

prawnik

Potrzebujesz wsparcia?
Chętnie odpowiem na Twoje pytania.

Zobacz także artykuły podobne:

Kto to jest faktor oraz faktorant

Jakie są rodzaje faktur?

Rodzaje faktoringu

Skup długów i wierzytelności, czyli jak sprzedać dług