Co to jest numer PESEL i do czego jest potrzebny?
Czym jest numer PESEL?
Numer PESEL jest symbolem numerycznym, przypisanym do osoby fizycznej, który pozwala na łatwą i jednoznaczną identyfikację osoby której jest on przypisany. Numer identyfikacyjny PESEL jest przechowywany w rejestrze Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności. Numer PESEL jest nadawany przez ministra właściwego do spraw informatyzacji z urzędu lub na wniosek osoby zainteresowanej. PESEL składa się z jedenastu cyfr i zawiera: datę urodzenia, numer porządkowy, oznaczenie płci oraz liczbę kontrolną.
Elementy składowe numeru PESEL
Numer PESEL składa się z:
- data urodzenia - wskazuje ją 6 pierwszych cyfr począwszy od:
- RR - roku urodzenia (dwie ostatnie cyfry)
- MM - miesiąc urodzenia z zakodowanym stuleciem urodzenia przez dodanie do liczby oznaczającej miesiąc urodzenia liczby 80 (dla osób urodzonych w latach 1800-1899), 0 (dla osób urodzonych w latach 1900-1999), 20 (dla osób urodzonych w latach 2000-2099)
- DD - dzień urodzenia
- Liczba porządkowa osoby określona przez cyfry od 7 do 10, przy czym ostatnia cyfra numeru zawiera oznaczenie płci - dla kobiet jest to liczba parzysta, a dla mężczyzn nieparzysta
- cyfra kontrolna - ostania 11 cyfra numeru PESEL jest liczbą kontrolną, która umożliwia elektroniczną kontrolę poprawności nadania numeru.
Jako przykład weźmy numer pesel: 12310188859 - jest to:
urodzony 1 listopada 2012 roku (12310188859) chłopiec (12310188859)
Ostatnia cyfra jest wyliczana z poprzez pomnożenie poszczególnych numerów przez odpowiednie wagi.
| Numer PESEL | 1 | 2 | 3 | 1 | 0 | 1 | 8 | 8 | 8 | 5 |
| Waga przez którą mnożymy | 1 | 3 | 7 | 9 | 1 | 3 | 7 | 9 | 1 | 3 |
| Wynik mnożenia | 1 | 6 | 21 | 9 | 0 | 3 | 56 | 72 | 8 | 15 |
Dodajemy do siebie otrzymane wyniki. Jeżeli wynikiem mnożenia jest liczba dwucyfrowa (np. 21) to bierzemy pod uwagę drugą cyfrę (1).
1 + 6 + 1 + 9 + 0 + 3 + 6 + 2 + 8 + 5 = 41
Następnie odejmujemy uzyskany wynik od 10 (jeśli wynikiem dodawania jest liczba dwucyfrowa, to należy odjąć tylko ostatnią cyfrę np. zamiast 41 odejmij 1). Cyfra, którą uzyskasz, to cyfra kontrolna. 10 - 1 = 9
Poza danymi, które można wyczytać z numeru PESEL zbiór danych przechowywanych w rejestrze Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności zawiera również:
- numer PESEL
- aktualne imiona i nazwisko
- nazwisko rodowe
- poprzednie imiona i nazwiska
- imiona i nazwiska rodowe rodziców
- data i miejsce urodzenia
- płeć
- obywatelstwo
- numer aktu urodzenia i wskazanie urzędu stanu cywilnego, który ten akt sporządził
- stan cywilny
- imię i nazwisko rodowe małżonka
- data zawarcia związku małżeńskiego, numer aktu małżeństwa i oznaczenie urzędu stanu cywilnego, który ten akt sporządził, data rozwiązania związku małżeńskiego, sygnatura akt i oznaczenie sądu, który rozwiązał małżeństwo, data zgonu małżonka, numer aktu zgonu i oznaczenie urzędu stanu cywilnego, który ten akt sporządził
- adres i data zameldowania na pobyt stały
- poprzednie adresy zameldowania na pobyt stały wraz z określeniem okresu zameldowania, tryb wymeldowania
- adres zameldowania na pobyt czasowy trwający ponad 3 miesiące wraz z określeniem okresu zameldowania
- stopień wojskowy, nazwa, seria i numer wojskowego dokumentu osobistego
- seria i numer aktualnego dowodu osobistego oraz serie i numery poprzednich dowodów osobistych oraz daty ich wydania, daty ważności, oznaczenie organów wydających
- data zgonu oraz numer aktu zgonu i oznaczenie urzędu stanu cywilnego, który akt sporządził
- dodatkowe dokumenty, które muszą złożyć cudzoziemcy
Nadanie numeru PESEL
Nadanie numeru PESEL z urzędu, czyli automatycznie następuje w takich sytuacjach jak:
- nadanie numeru PESEL przez urząd stanu cywilnego, przy sporządzaniu aktu urodzenia dziecka, które urodziło się na terytorium Polski,
- nadanie numeru PESEL przez urząd gminy przy zameldowaniu na pobyt czasowy lub stały. Takie nadanie dotyczy osób, które nie posiadają numeru PESEL,
- nadanie przez urząd gminy przy składaniu wniosku o wydanie dowodu osobistego - dotyczy to osób, które są obywatelami polskimi mieszkającymi za granicą i nie posiadają numeru PESEL,
- nadanie przez krajowy urząd paszportowy w przypadku ubiegania się o paszport przez obywateli Polski mieszkających za granicą i nie posiadających numeru PESEL,
- nadanie numeru PESEL przez konsula RP w sytuacji ubiegania się o paszport przez obywatela Polski mieszkającego za granicą, niemającego nadanego numeru PESEL, składającego wniosek o wydanie paszportu w konsulacie.
W przypadkach innych niż wskazanych powyżej, numer PESEL można otrzymać na wniosek, który należy złożyć w urzędzie gminy, który zameldował daną osobę na pobyt czasowy, a gdy nie ma miejsca zameldowania, to w urzędzie gminy, na terenie którego znajduje się siedziba pracodawcy. W braku takich miejsc urzędem właściwym będzie urząd dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.
Wniosek o nadanie numeru PESEL powinien być złożony na piśmie wraz z dokumentami, które potwierdzą dane zawarte we wniosku - na przykład paszport lub akty stanu cywilnego. We wniosku należy wskazać podstawę, z której wynika obowiązek posiadania numeru PESEL, a w przypadku gdy takiego numeru wymaga jakiś urząd, to ma on obowiązek wskazać również odpowiedni przepis prawa, który nakłada obowiązek takiego posiadania.
Baza PESEL jest aktualizowana przy każdorazowej zmianie meldunku pobytu stałego, zmianie stanu cywilnego, numeru dowodu osobistego czy też zmianie nazwiska lub śmierci właściciela numeru. Wszelkie aktualizacje odbywają się automatycznie przez przesłanie odpowiednich dokumentów przez odpowiedni urząd np. urząd gminy.
UWAGA! W przypadku zmiany płci zmienia się również numer PESEL :)
Do czego wykorzystywany jest numer PESEL
Obecnie jedynym niezmienny identyfikatorem obywatela RP jest jego PESEL. Z tego też powodu numer PESEL jest powszechnie używany w kontaktach z różnymi instytucjami oraz w obiegu prawnym np.:
- wszelkie sprawy urzędowe np. ślub, zmiana miejsca zamieszkania, kwestie spadkowe czy sądowe
- wykorzystanie numeru w związku z rozpoczęciem pracy w postaci: umowy o pracę, umowy o dzieło czy umowy zlecenie
- identyfikacji klientów i zakupu niektórych usług publicznych np. bilety miesięczne komunikacji miejskiej
- zeznania podatkowe osób nie prowadzących działalności gospodarczej
- usługi finansowe np. założenie konta bankowego, wzięcie kredytu czy leasing prywatny
- założenie własnej firmy np. jednoosobowej działalności gosodarczej lub spółki cywilnej poprzez wypełnienie wniosku CEIDG-1
- opieka medyczna - weryfikacja czy osoba ma ubezpieczenie czy też wskazanie numeru PESEL na zwolnieniu lekarskim
- ubezpieczenia np. ubezpieczenia życiowe
- umowy cywilno-prawne np. sprzedaż samochodu
- i inne...
Dla kogo numer PESEL jest identyfikatorem podatkowym?
Obowiązkiem każdego podatnika jest podanie identyfikatora podatkowego na dokumentach związanych z rozliczeniami podatkowymi. Często jednak pojawia się problem, którego identyfikatora należy użyć - numeru PESEL, czy numery NIP. Wątpliwości te dotyczą zwłaszcza byłych przedsiębiorców oraz podatników, którzy opłacają ryczałt od tzw. prywatnego najmu.
Zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (Dz. U. Z 2012 r. poz. 1314), numer PESEL jest identyfikatorem podatkowym dla osoby, która łącznie spełnia następujące warunki:
- jest objęta rejestrem PESEL,
- nie prowadzi działalności gospodarczej,
- nie jest zarejestrowanym podatnikiem VAT,
- nie jest płatnikiem podatków,
- nie jest płatnikiem składek ZUS na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Na tej podstawie można stwierdzić, że byli przedsiębiorcy, którzy zamknęli lub zawiesili swoją działalność w roku, którego dotyczy zeznanie podatkowe, w pole identyfikatora podatkowego wpisują numer NIP. Nie ma tutaj znaczenia, że w chwili składania zeznania firma już nie istnieje, ponieważ zeznanie zawsze dotyczy poprzedniego roku.
Przykład:
Jan Kowalski zamknął swoją działalność gospodarczą w lipcu 2017 r. W roku 2018 będzie składał zeznanie podatkowe za 2017 r., w którym firma jeszcze działała. W zeznaniu więc użyje swojego numeru NIP - identyfikatora właściwego dla okresu wykonywania działalności gospodarczej.
Jeżeli chodzi o podatników, którzy opłacają ryczałt od przychodów z tzw. prywatnego najmu, to w rozliczeniach podatkowych podają oni swój numer PESEL, ponieważ nie są oni traktowani jako osoby wykonujące działalność gospodarczą, a co za tym idzie nie mają one obowiązku posiadania numeru NIP.
Jednak nie tylko sami podatnicy mają problem z tym, czy należy podać numer NIP czy PESEL. Taki sam dylemat często dotyczy również płatników, ponieważ mają oni obowiązek podania odpowiedniego identyfikatora podatkowego podatników w zeznaniach PIT-11, który dotyczy informacji o dochodach i pobranych zaliczkach na podatek dochodowy, a także w PIT-40, który dotyczy rocznego obliczenia podatku. W tym celu płatnik może zażądać od podatnika wskazania, jakim identyfikatorem podatkowym się posługuje, ale nie może żądać wskazania dlaczego posługuje się danym identyfikatorem.
Numer PESEL w działalności gospodarczej
Numer PESEL jest numerem, który identyfikuje tylko osobę fizyczną. Jak już wskazano powyżej, numer PESEL nie pełni funkcji identyfikatora podatkowego dla przedsiębiorcy. Osoba, która prowadzi działalność gospodarczą, identyfikuje się w zobowiązaniach podatkowych numerem NIP.
Podział funkcji obu tych identyfikatorów nastąpił w 2012 r., ze względu na to, że urzędy skarbowe identyfikowały osoby fizyczne, które nie prowadziły działalności gospodarczej jako przedsiębiorców. Od momentu tych zmian numerem PESEL w kontaktach z urzędem skarbowym posługują się wyłącznie osoby, które uzyskują dochód na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenie, czy umowy o dzieło.
Wynika z tego, że numer PESEL dla przedsiębiorcy identyfikuje go jedynie jako osoba fizyczna, ale nie jako podatnika, którego identyfikatorem jest właśnie numer PESEL. Identyfikatorem podatkowym przedsiębiorcy jest wyłącznie numer NIP.
Jeśli osoba fizyczna chce założyć własną firmę i nie miała jeszcze nadanego numeru NIP to zakładając działalność we wniosku rejestracyjnym CEIDG-1 należy podać jedynie numer PESEL.
Podsumowanie
Numer PESEL jest identyfikatorem podatkowym tylko na dokumentach, które związane są z wykonywaniem zobowiązań podatkowych. Należy go jednak podawać na żądanie organów administracji publicznej, organów kontroli skarbowej, przedstawicieli Najwyższej Izby Kontroli, a także banków i SKOK, stron czynności cywilnoprawnych, płatników i inkasentów. W przypadku zamiaru podjęcia działalności gospodarczej należy wystąpić z wnioskiem do naczelnika urzędu skarbowego o nadanie numeru NIP, który jest identyfikatorem podatkowym przedsiębiorcy.
Gotowe biznesplany
Planujesz założyć firmę?
Kup przykładowy biznesplan!
Cena już od: 29 zł
Zobacz listę biznesplanów ›lub
Zleć napisanie wniosku do Urzędu Pracy ›Oceń ten artykuł:
