Umowa franczyzowa - jak wygląda i co powinna zawierać
Dlatego bardzo ważne, żebyś przed podpisaniem umowy franczyzowej wyraźnie wiedział i rozumiał, co podpisujesz i do czego się zobowiązujesz. W tym kroku dowiesz się jak wygląda umowa franczyzy, jakie prawa i obowiązki powinna zawierać oraz na co zwrócić uwagę przy jej analizowaniu.
Na początek kilka zasad, których warto się trzymać
Zasada nr 1: Poproś franczyzodawcę o wzór umowy franczyzowej
Jeżeli franczyzodawca sam nie przedstawi Ci takiego wzoru, poproś o niego.
Jeżeli Twój przyszły franczyzodawca nie chce udostępnić Ci wzoru umowy przed jej podpisaniem, powinieneś zachować szczególną ostrożność - być może ma on coś do ukrycia.
Nie powinien Cię jednak dziwić fakt, że przed przekazaniem umowy franczyzodawca poprosi Cię o podpisanie klauzuli poufności, ponieważ w umowie jest wiele szczegółów, których franczyzodawca na pewno nie chce ujawniać swojej konkurencji.
Zasada nr 2: Dokładnie zapoznaj się z umową franczyzy przed jej podpisaniem
Umowa franczyzy reguluje wszystkie najważniejsze kwestie na temat Twojej współpracy z franczyzodawcą. Musisz być świadomy jakie prawa i obowiązki z niej wynikają. Dlatego nawet jeżeli ufasz swojemu franczyzodawcy, dokładnie przeczytaj umowę przed jej podpisaniem i sprawdź, czy to co ustaliliście w czasie negocjacji ma w niej swojej odzwierciedlenie.
Zasada nr 3: Nie podpisuj tego, czego nie rozumiesz
Wydaje się to oczywiste, a jednak czasami bagatelizujemy tę zasadę.
Jeżeli przy zapoznawaniu się z umową franczyzy znajdziesz fragmenty, których nie rozumiesz, nie podpisuj takiej umowy.
Zasada nr 4: Skonsultuj się z doradcą lub prawnikiem
Umowa nie powinna budzić w Tobie żadnych wątpliwości, dlatego warto, abyś skonsultował się z profesjonalnym doradcą lub prawnikiem, który wyjaśni Ci wszelkie niezrozumiałe punkty umowy i ewentualnie zaproponuje zmiany.
Zasada nr 5: Bądź świadomy swoich praw i obowiązków
Podpisując umowę z franczyzodawcą, stajesz się jego wspólnikiem, nie pracownikiem. Masz prawo działać na podstawie klarownych zasad i prowadzić biznes w poczuciu bezpieczeństwa i uczciwej współpracy.
Zasada nr 6: Nie bój się inicjować zmian w umowie franczyzy
Choć często we wzorze podanym przez franczyzodawcę niewiele możemy zmienić, warto próbować (oczywiście w granicach rozsądku, nie kierując się ślepym pragnieniem zysku).
Nie gódź się na niesprawiedliwe zapisy w umowie. Unikaj wszelkich niedookreśleń ze strony franczyzodawcy. Nie bój się zgłaszać konstruktywnych uwag i starać się o zmianę treści umowy, jeśli zajdzie taka potrzeba.
Biznes na licencji będzie także Twoim biznesem i to Ty będziesz odczuwał zarówno sukcesy, jak i porażki firmy.
Zasada nr 7: Bądź pewny swojej decyzji
Kiedy w momencie podpisywania umowy jesteś pewny, że zgadzasz się ze wszystkimi jej zapisami i że zrobiłeś wszystko, aby sprawdzić, czy jest dobrze zbudowana, to świetnie. Jesteś gotowy do uruchomienia własnej firmy na licencji franczyzodawcy.
Co zawiera umowa franczyzy?
Podstawowym utrudnieniem w poznaniu specyfiki umowy franczyzowej jest to, że… właściwie nie istnieje taka specyfika. Dlaczego?
Dlatego, że umowa franczyzowa to tzw. umowa nienazwana. Ustawodawca nie ustalił sztywnych ram takiej umowy, czy elementów, które musi ona zawierać. Nie znajdziesz wiarygodnego wzoru umowy franczyzowej w internecie.
Przy tworzeniu umowy franczyzowej można oprzeć się o zasadę swobody umów kodeksu cywilnego - art. 3531.:
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640160093/U/D19640093Lj.pdf
Każdy franczyzodawca tworzy umowę franczyzy według swoich standardów i zasad ustalanych indywidualnie z franczyzobiorcą. Istnieje więc duża dowolność w tworzeniu tego typu umowów. Mimo to, franczyzodawcy i franczyzobiorcy powinno zależeć na tym, aby podpisywana umowa zawierała kilka ważnych elementów wymienionych poniżej.
Dane franczyzodawcy i franczyzobiorcy
Umowa franczyzy rozpoczyna się zazwyczaj od wskazania daty jej zawarcia oraz wymienienia stron, które ją zawierają, czyli od wskazania kto jest franczyzodawcą, a kto franczyzobiorcą. Należy także wskazać wszelkie danych rejestrowych obu stron umowy (adres, numer NIP, REGON, itp.).
Sprawdź dokładnie, czy Twoje dane i dane franczyzodawcy są podane prawidłowo.
Okres obowiązywania umowy
W każdej umowie franczyzy powinna być zawarta informacja o czasie jej trwania i sposobie rozwiązania. Zwróć na niego szczególną uwagę.
- umowa franczyzowa na czas określony
Jest silniej wiążąca, ponieważ możliwość rozstania się z franczyzodawcą w trakcie ustalonego okresu współpracy jest bardzo ograniczona.
Tego typu umowa powinna opisywać sytuacje, w których będzie możliwe przedterminowe zerwanie współpracy (np. w przypadku poważnego naruszenia zasad współpracy przez którąś ze stron).
Prawo do zerwania współpracy przy umowie terminowej powinny mieć obie jej strony, jednak franczyzodawca ma do tego zazwyczaj większe uprawnienia.
- umowa franczyzowa na czas nieokreślony
W tym przypadku współpracę można zakończyć w dowolnym momencie po upływie okresu wypowiedzenia, który również powinien zostać zapisany w umowie.
Zasady przystąpienia do systemu franczyzowego
Umowa opisuje, jakie działania obie strony muszą podjąć, aby nowa jednostka franczyzowa powstała i zaczęła funkcjonować.
Teren działania franczyzobiorcy
Oprócz ustalenia, na jakim obszarze będą znajdować się wpływy jednostki franczyzowej, umowa może zawierać przywileje franczyzobiorcy, takie jak:
- wyłączność terytorialna
Franczyzobiorca na mocy umowy może otrzymać wyłączność terytorialną, czyli zapewnienie, że na określonym obszarze nie zostanie otworzona inna placówka tego samego franczyzodawcy.
Wyłączność terytorialna dotyczy tylko sprzedaży aktywnej, nie zaś promocji placówki na danym obszarze i pozyskiwania klientów. Taka wyłączność może obowiązywać np. w centrum handlowym, na określonym na mapie terenie lub choćby w całym mieście.
- prawo pierwszeństwa
Prawo pierwszeństwa polega na tym, że gdy franczyzodawca planuje na danym obszarze (ustalonym wcześniej w umowie z franczyzobiorcą) otworzyć nowy punkt franczyzowy, propozycję jego prowadzenia w pierwszej kolejności kieruje właśnie do tego franczyzobiorcy.
Przykład:
Pani Anna podpisała umowę franczyzową z prawem pierwszeństwa obowiązującym w całym Rzeszowie. Po kilku latach funkcjonowania placówki w tym mieście, franczyzodawca postanowił otworzyć w nim drugą placówkę. Z racji przywileju pierwszeństwa w pierwszej kolejności zwrócił się do pani Anny z propozycją poprowadzenia nowego punktu.
a) Pani Anna zgodziła się i po jakimś czasie zaczęła prowadzić jednocześnie dwie placówki franczyzowe w Rzeszowie.
b) Pani Anna uznała, że ma zbyt wiele obowiązków i nie przyjęła propozycji franczyzodawcy. Franczyzodawca podjął więc współpracę z panem Łukaszem, który został jego nowym franczyzobiorcą i prowadzi drugą placówkę franczyzową w Rzeszowie.
Prawa i obowiązki franczyzodawcy i franczyzobiorcy
Ważne, aby szczegółowo, zrozumiale i dokładnie określić prawa i obowiązki franczyzodawcy i franczyzobiorcy. Im więcej niejasności i płynnych określeń w tekście umowy, tym trudniej rozwiązywać wynikłe w trakcie współpracy spory.
Główny trzon umowy franczyzy powinny stanowić jasno sprecyzowane prawa i obowiązki każdej ze stron umowy. Nie tylko Ty (jako franczyzobiorca) jesteś obarczony obowiązkami, franczyzodawca również je ma względem Ciebie.
Prawa jednej ze stron umowy są zazwyczaj lustrzanym odbiciem obowiązków drugiej strony (dlatego poniżej opisujemy tylko obowiązki obu stron - prawa są ich odwrotnościami).
Na przykład: gdy Ty jako franczyzobiorca masz obowiązek uiszczać opłaty franczyzowe, prawem franczyzodawcy będzie pobieranie ich od Ciebie, itd.
Obowiązki franczyzodawcy
Franczyzodawca nie posiada jedynie praw - ma też wobec Ciebie określone obowiązki.
Przede wszystkim franczyzodawca musi być faktycznym właścicielem swojego przedsiębiorstwa i wszystkich praw, na które udziela Ci licencji, czyli praw do znaków towarowych, know-how i innych elementów własności intelektualnej. Wszystko to powinno być w jasny sposób udokumentowane prawnie. Przed podpisaniem umowy franczyzowej masz prawo poprosić franczyzodawcę o udokumentowanie bycia właścicielem tych wszystkich wartości, na których wykorzystanie udziela Ci zgody.
Kolejnym obowiązkiem franczyzodawcy jest udostępnienie Ci potrzebnych szkoleń i wiedzy na start, tak abyś mógł sprawnie otworzyć swój punkt franczyzowy. Dlatego w umowie franczyzy powinny być zawarte zapisy mówiące o szkoleniach, pomocy i doradztwie ze strony franczyzodawcy.
Na franczyzodawcy spoczywa główny ciężar związany z marketingiem i reklamą marki sieci franczyzowej, pod którą działają wszyscy franczyzobiorcy. To on powinien przeprowadzać badania rynkowe i zajmować się spójnością identyfikacji wszystkich placówek franczyzowych. To głównie jego obowiązkiem jest reklamowanie marki (korzystając ze wspólnego budżetu marketingowego wszystkich jednostek franczyzowych).
Na barkach franczyzodawcy spoczywa także obowiązek sporządzenia wszelkich dokumentów związanych z franczyzą, między innymi przygotowanie całego pakietu franczyzowego, podręcznika operacyjnego, umowy franczyzowej, zasad sprzedaży licencji.
Franczyzodawca powinien jasno przygotować procedury kontrolne placówek franczyzowych i plan naprawczy, który będzie mógł wdrożyć, gdy jego franczyzobiorca wpadnie w tarapaty.
Obowiązki franczyzobiorcy
Franczyzobiorca przystępując do sieci franczyzowej, powinien przede wszystkim robić to w dobrej wierze, czyli jego obowiązkiem jest dbać o renomę całej sieci franczyzowej. Musi więc dokładać wszelkich starań, żeby rozwijać swoją działalność, jednocześnie spełniając wymogi narzucane przez franczyzodawcę.
Kolejnym obowiązkiem franczyzobiorcy jest uiszczanie w terminie opłat na rzecz franczyzodawcy.
Bardzo ważnym zobowiązaniem po Twojej stronie jest też zachowanie tajemnicy prowadzenia przedsiębiorstwa, którą ujawni Ci Twój franczyzodawca.
Oprócz zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa często w umowach franczyzowych wprowadzony jest dodatkowo zakaz konkurencji, którego również będziesz musiał przestrzegać.
Franczyzodawcy zależy na jednolitym standardzie jakości i obsługi klienta w całej sieci franczyzowej, dlatego przy przystępowaniu do franczyzy musisz mieć świadomość, że będziesz kontrolowany i rozliczany ze swojej działalności.
Twoim obowiązkiem będzie udostępnianie franczyzodawcy wszelkich danych, które umożliwią mu ocenę efektywności i rozwoju Twojej placówki.
| Obowiązki | |
|---|---|
| Franczyzobiorca | Franczyzodawca |
|
- dbanie o renomę sieci franczyzowej - spełnianie wymogów narzucanych przez franczyzodawcę - opłaty franczyzowe - zachowanie tajemnicy przedsiębiorstwa - niewykonywanie konkurencyjnej działalności - udostępnianie dokumentów i innych rzeczy koniecznych do kontroli przez franczyzodawcę |
- bycie prawnym właścicielem wszelkich rzeczy i wartości niematerialnych, na które udziela Ci licencji - przeszkolenie i przygotowanie franczyzobiorcy do otwarcia punktu franczyzowego - marketing i reklama - sporządzenie dokumentacji dotyczącej franczyzy |
Ochrona znaków towarowych i zasady posługiwania się nimi
Ochrona znaków towarowych i marki to zagadnienie bardzo istotne nie tylko we franczyzie, ale także w każdym biznesie. Więcej na ten temat dowiesz się tutaj:
- Dlaczego warto zastrzec znak towarowy?
- Rejestracja znaku towarowego - korzyści majątkowe i podatkowe
- Ochrona znaku towarowego - czyli co oznaczają znaki R, TM, C
- Czym jest i co daje monitoring znaku towarowego
oraz tutaj: https://zastrzezone.pl/znak-towarowy-poznaj-6-korzysci-majatkowych-i-podatkowych/77,17,0
Zakaz konkurencji
W umowie franczyzowej nie powinien Cię dziwić zapis o zakazie działalności konkurencyjnej. W końcu Twój franczyzodawca przekazuje Ci know-how prowadzenia biznesu i na pewno nie chciałby, żeby obróciło się to przeciwko niemu, np. gdy wystąpisz z franczyzy i po kilku miesiącach rozpoczniesz identyczną działalność, tyle że tym razem pod swoją marką.
Zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej obowiązuje przez cały czas trwania umowy.
Natomiast po wygaśnięciu umowy może trwać maksymalnie rok i to na obszarze, na którym do tej pory działał franczyzobiorca.
Mówią o tym przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z 30 marca 2011 roku w sprawie wyłączenia niektórych rodzajów porozumień wertykalnych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję:
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20110810441/O/D20110441.pdf
Każdy zakaz konkurencji trwający dłużej niż rok od momentu wygaśnięcia umowy jest niezgodny z prawem. Zwróć uwagę, przez jaki okres będzie Cię obowiązywał zakaz konkurencji. Jeżeli jest dłuższy niż rok (od momentu wygaśnięcia umowy), poproś franczyzodawcę o zmianę zapisów umowy.
Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa
Jako franczyzobiorca będziesz miał dostęp do szkoleń, wiedzy i całego know-how prowadzenia konkretnego biznesu, dlatego będziesz zobowiązany przepisami prawa oraz umową franczyzową do zachowania tych informacji na własny użytek.
Czas konieczności ochrony przekazanych franczyzobiorcy poufnych informacji może być dowolnie długi.
Opłaty i koszty ponoszone przez franczyzobiorcę
W umowie franczyzowej powinny być wskazane wszystkie opłaty i koszty, które masz ponosić jako franczyzobiorca.
Umowa franczyzowa opisuje rodzaje i wysokość opłat franczyzowych, którymi są:
- opłata wstępna
- opłata bieżąca
- opłata marketingowa
Ich wysokość franczyzodawca może określić kwotowo (jako jedną stałą kwotę, np. 1000 zł), procentowo (jako płaconą franczyzodawcy prowizję od sprzedaży, np. 5% obrotów osiągniętych w danym miesiącu rozliczeniowym) lub w inny sposób (np. zależnie od liczby stanowisk do obsługi klienta lub pracowników).
Często przy opłatach wyrażonych kwotowo znajduje się informacja o możliwej waloryzacji opłaty - czyli zmianie jej wysokości w trakcie współpracy. Wtedy nie można dokładnie stwierdzić, jak zmieni się taka opłata na przestrzeni lat.
Umowa franczyzowa zawiera też inne koszty, które ponosi franczyzobiorca, takie jak:
- zakup/najem lokalu
- adaptacja i wyposażenie lokalu
- zakup towarów
- płace dla pracowników
- koszty szkoleń
Tu jednak umowa nie precyzuje wysokości kosztów. Dlatego też warto stworzyć dokładny i możliwie najbardziej wiarygodny plan finansowy franczyzy, aby wiedzieć, czy wejście we franczyzę w danym przypadku będzie opłacalne.
Uwaga! Jeżeli jakiejś opłaty nie ma w umowie, franczyzodawca nie ma prawa jej egzekwować.
Jak napisać plan finansowy franczyzy? Więcej na temat planu finansowego przeczytasz w artykule:
Jak sporządzić plan finansowy?
Promocja i reklama
Umowa franczyzowa powinna określać, jakie obowiązki związane z promocją i reklamą jednostki franczyzowej spoczywają na franczyzodawcy, a jakie na franczyzobiorcy oraz kto ponosi ich koszty.
Zasady rozwiązania umowy franczyzowej
W przypadku umowy na czas określony, po upływie określonego w niej terminu jej ważność samoistnie wygasa (umowa przestaje obowiązywać). W trakcie jej trwania trudno będzie Ci ją rozwiązać.
Inaczej sytuacja wygląda z umową na czas nieokreślony - jako że nie została w niej zawarta górna granica czasu obowiązywania, można ją rozwiązać dokonując wypowiedzenia umowy (jednak nie od razu po jej zawarciu - po upływie okresu wypowiedzenia zawartego w umowie).
Umowa powinna też określać w jakich przypadkach (np. poważnego naruszenia zasad współpracy) obie ze stron mogą postulować o rozwiązanie umowy. Większe uprawnienia ma w tym przypadku franczyzodawca, jednak franczyzobiorca również może mieć takie prawo.
Postaraj się, aby takie prawo uzyskać, jeśli nie jest przewidziane we wzorze umowy.
Wysokość i okoliczności nałożenia kary umownej
Zwróć uwagę na zapisy dotyczące kar umownych, czyli pieniędzy, które będziesz musiał zapłacić, gdy poważnie naruszysz zasady współpracy franczyzowej.
Po pierwsze, zapisy dotyczące kar umownych mogą dotyczyć jedynie kwestii niepieniężnych. Dlatego wszystkie zapisy mówiące o karze umownej dotyczącej niezapłacenia bądź opóźnienia w spłacaniu należności finansowych są nieważne.
Po drugie, wysokość kar zależy od decyzji stron umowy. Nie regulują jej żadne przepisy. Mimo to, kary zawarte w umowie nie mogą być rażąco wygórowane. Sama definicja rażącego wygórowania kary umownej nie jest do końca sprecyzowana, ale - przykładowo - umowa opiewająca na 1 000 zł nie może być opatrzona karą umowną na kwotę 10 000 zł, bo taka kara będzie zbyt wygórowana w stosunku do przedmiotu umowy.
Postanowienia dotyczące kar umownych mogą być ułożone w oparciu o Art. 483. i 484. kodeksu cywilnego: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640160093/U/D19640093Lj.pdf
Za co franczyzodawca może finansowo ukarać franczyzobiorcę?
- za przedterminowe zerwanie współpracy z winy franczyzobiorcy
- za prowadzenie działalności konkurencyjnej w trakcie obowiązywania umowy
- za przekazanie osobie trzeciej informacji poufnych związanych z funkcjonowaniem firmy i know-how franczyzodawcy
Przykład:
Pan Jan analizował umowę franczyzy. Znalazł w niej zapis, że w przypadku niewniesienia opłaty franczyzowej do 10 dnia każdego miesiąca naliczana będzie kara umowna w wysokości 3% obrotów franczyzobiorcy w tym miesiącu. Pan Jan znalazł również inny zapis dotyczący kary umownej, mianowicie że w razie naruszenia zasady poufności franczyzobiorca będzie zobowiązany do zapłaty 100 000 000 zł na rzecz franczyzodawcy tytułem kary umownej. Trzeba jasno stwierdzić, że oba te zapisy są sprzeczne z prawem. W pierwszym przypadku kara umowna dotyczy kwestii opłat franczyzowych, czyli zobowiązania pieniężnego. W drugim przypadku kara umowna jest rażąco wygórowana.
Podstawy prawne umowy franczyzowej
Wprawdzie umowa franczyzy nie doczekała się odrębnej regulacji w żadnym akcie prawnym, jednak w razie pewnych niejasności, można szukać ich rozwiązania w:
- artykułach kodeksu cywilnego (dotyczących sposobu zawarcia umowy, wad oświadczeń woli, niewykonania zobowiązania, naprawienia wyrządzonej szkody);
- ustawie o prawie własności przemysłowej, która reguluje m.in. kwestie związane z ochroną i korzystaniem ze znaku towarowego;
- ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, przede wszystkim w zakresie obowiązku zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa.
W Europejskim Kodeksie Etyki Franczyzy nie znajdziemy wzoru idealnej umowy franczyzowej. Jest to jednak ważny akt, wyznaczający dobre praktyki rynkowe.
Polska Organizacja Franczyzodawców zrzesza wiarygodnych przedsiębiorców. Warto poszukać “swojego” franczyzodawcy w jej szeregach. Zagwarantuje to nam bezpieczną umowę, a co za tym idzie - bezpieczną współpracę.
Zła i dobra umowa franczyzowa - porównanie
| Zła umowa | Dobra umowa |
|---|---|
| jest niezgodna z obowiązującym prawem | jest zgodna z obowiązującym prawem |
| narusza zasady współżycia społecznego | nie narusza zasad współżycia społecznego |
| daje korzyści tylko jednej stronie (w takich przypadkach najczęściej franczyzodawcy) | daje korzyści obu stronom |
| nierówno rozdziela obowiązki | spełnia taką rolę, jak we współpracy między dwoma przedsiębiorcami |
| zawiera “pułapki” proceduralne/prawne | jasno określa zakres praw i obowiązków franczyzodawcy i franczyzobiorcy |
| jest podpisywana na zbyt krótki czas (nie daje franczyzobiorcy możliwości realnego zysku) | jest podpisywana na okres, który umożliwia franczyzobiorcy realny zysk |
| narzuca franczyzobiorcy ceny usług/towarów | może określać sugerowane ceny usług/produktów |
| zobowiązuje franczyzobiorcę do stosowania cen minimalnych | może określać maksymalne ceny usług/produktów |
| zostawia franczyzobiorcę właściwie bez wsparcia organizacyjno-marketingowego | zapewnia franczyzobiorcy wsparcie organizacyjno-marketingowe |
Moment podpisywania umowy franczyzowej jest niezwykle istotny. Podpisana przez obie strony wiąże Cię z franczyzodawcą i buduje system zależności między Wami.
Pamiętaj, aby dokładnie przeanalizować umowę i być ostrożnym. Zła umowa może Cię wprowadzić w kłopoty finansowe i prawne.
Gotowe biznesplany
Planujesz założyć firmę?
Kup przykładowy biznesplan!
Cena już od: 29 zł
Zobacz listę biznesplanów ›lub
Zleć napisanie wniosku do Urzędu Pracy ›Oceń ten artykuł:
